Vücudumuzun biyolojik devamlılığını sürdürebilmesi sağlıklı beslenmeye bağlıdır. Ancak beslenme hem kişiden kişiye hem de özel gereksinimlere göre değişiklik gösterir. Peki hangi durumlarda beslenmemize daha çok dikkat etmeliyiz?
İşte yaşam tarzına, sağlık durumlarına ve kişisel ihtiyaçlara göre farklılaşan beslenme çeşitleri!
Dikkat: Bu içerik sadece genel bilgi amaçlıdır. Herhangi bir sağlık probleminiz varsa, tanı ve tedavi için uzman bir doktora danışmanız önerilir.
Hamilelik ve emzirme, beslenmeye en çok dikkat edilmesi gereken dönemlerdir. Bu dönemde hem annenin hem de bebeklerin ihtiyaçlarını karşılayacak bir beslenme planının takip edilmesi gerekir. Özellikle folik asit, demir ve kalsiyum yönünden zengin gıdalar tüketmek, bebek vücut gelişimine ve anne sağlığının korunmasına yardımcı olur.
Bebeklik ve çocukluk dönemlerinde yeterli vitamin ve mineral alımı, birçok sağlık sorununu önler. Ayrıca fiziksel ve zihinsel gelişime katkı sağlayarak ileride oluşabilecek komplikasyonları engeller. Bu nedenle sağlıklı beslenmenin henüz bebeklik döneminde başlaması ve bebeğin mutlaka yeterli anne sütü alması gerekir. Ardından formül ve ek gıda ile desteklenen beslenme planı yavaş yavaş katı gıdayla zenginleştirilebilir. Çocuk beslenmesinde ise paketli gıdalardan kaçınmak, bunun yerine taze ve doğal besinleri öğünlere dahil etmek gerekir.
Hasta beslenmesi mevcut sağlık sorununa göre değişir. Ancak toplumdaki en yaygın problemlerden olan diyabet vakalarında kan şekerini dengede tutmaya yönelik bir beslenme programı uygulanır. Bu program dahilinde kepekli tahıllar, bakliyatlar ve taze meyve sebzeler gibi glisemik indeksi düşük olan besinlerin tüketilmesi doğru olur. Ayrıca karbonhidrat, protein ve yağ tüketimini dengelemek de kan şekerini kontrol altında tutmaya yardımcıdır.
Kilo verme ve kilo alma dönemlerinin her ikisi de kendine özgü beslenme planları içerir. Kilo verme gereksinimi olan kişilerin diyetisyen kontrolünde, kendine özel hazırlanan planı takip etmesi en doğrusudur. Sağlıklı kilo aralığının altında olan ve kilo almakta zorlanan kişilerin de diyetisyen kontrolüyle hedefe yönelik bir beslenme programı uygulaması gerekir.
Sporcular, yoğun antrenman yapan ve yüksek kalori harcayan kişilerdir. Bu nedenle hem vücudun genel formunun korunması hem de kas kütlesinin artırılması için yeterli besin alımı ve yağ bakımından dengeli bir diyetin uygulanması çok önemlidir. Sporcu beslenmesinin kilit noktası ise yeterli protein ve kontrollü karbonhidrat tüketimidir. Ayrıca terle kaybedilen mineralleri ve suyu takviye etmek için sıvı alımı da gerekir.
Vegan beslenme, hayvansal ürünleri beslenme planından çıkarmaya yönelik ve tamamen bitki bazlı olan bir beslenme biçimidir. Kişisel bir tercih olan vegan beslenmede özellikle protein tüketimini dengelemek gerekir. Vegan beslenme doğru ve sağlıklı planlandığında vücudun gereksinim duyduğu bütün besin ögelerini almasını sağlayabilir.
Sıklıkla vegan beslenme ile karıştırılan vejetaryen beslenme de bir yaşam biçimidir. Vejetaryenler et ve balık tüketmezken, veganlardan farklı olarak süt ve süt ürünleri tüketebilirler. Dolayısıyla peynir, süt, yoğurt ve yumurta gibi güçlü kalsiyum ve protein kaynakları vejetaryenlerin beslenme planına rahatlıkla ekleyebildiği besinlerdir.
Son dönemde popüler olan beslenme biçimlerinden biri de ketojenik, yani düşük karbonhidratlı beslenme şeklidir. Bu beslenme türünde günlük karbonhidrat tüketimi son derede kısıtlıdır, yağ ise oldukça yüksektir. Bu nedenle ketojenik beslenme planının da mutlaka diyetisyen kontrolünde uygulanması gerekir. Ayrıca bu tip bir beslenme planı epilepsi tedavisinde de kullanılabilir.
Perketaryenlik, et olarak sadece deniz ürünlerini tüketmeye dayalı bir beslenme tarzıdır. Hayvansal protein alımını sadece deniz ürünleri üzerinden sağlayan bu beslenme türünde, et tüketimi sınırlıdır. Balık, karides, midye gibi deniz ürünleri ise beslenme planında oldukça önemli bir yere sahiptir.
Glutensiz beslenme, özellikle çölyak hastalığı veya gluten duyarlılığı olanların uyguladığı bir plandır. Fakat sindirim sistemi sağlığı açısından zaman zaman herhangi bir hastalık olmasa bile önerilebilir. Glutensiz beslenmenin temel mantığı ise buğday, arpa, çavdar gibi tahıllardaki 'gluten' proteini tüketiminden kaçınmaktır. Dolayısıyla bu beslenme planında glutensiz tahıllar, taze meyve sebzeler, et, balık ve süt ürünleri gibi doğal gıdalar tüketilir.
Dengeli beslenme, vücudun gereksinim duyduğu bütün besin ögelerini içeren ve sağlıklı bir yaşam tarzını destekleyen beslenme tipidir. Besin duyarlılığı, sağlık sorunu ve gereksinimler kişiden kişiye değişmekle birlikte; dengeli beslenme bütün besin maddelerinin dengeli şekilde dağılımını gerektirir. Haftalık beslenmede protein, karbonhidrat, sağlıklı yağ, lif, vitamin ve mineral gibi ihtiyaç duyulan bütün besin ögeleri dengeli şekilde yayılmış durumdadır. Bu da menüleri zenginleştiren ve vücuda her açıdan destek olan bir program sunar. Dolayısıyla dengeli beslenme optimal ve yüksek yaşam kalitesi için en çok önerilen beslenme tipidir. İçeriği ise kişiden kişiye ufak farklılıklar gösterebilir.