Pek çoğumuzun merak ettiği yerler arasında gezegenimizin en uç noktaları olan kuzey ve güney kutupları yer alıyor. Peki Güneş Sistemi'ndeki diğer gezegenlerin kutuplarını hiç merak ettiniz mi? Dünyamızdan boyut, atmosfer, kütle ve daha pek çok konuda farklı olan yedi gezegen aynı şekilde kendilerine has güney ve kuzey kutuplarına sahip. Bu kutupların neye benzediğini ve ne özellikler gösterdiğini merak ediyorsanız içeriğimize buyurun. 👇
Merkür'ün dönüş ekseni neredeyse tamamen dikey olduğundan Güneş ışınları kutup noktalarının yakınlarındaki kraterlerin tabanlarına asla ulaşmıyor. Görselde görülen karanlık kısımlar kuzey kutbunun merkezinde kalıyor ve ışınlar ulaşmadığından aşırı soğuk olan bu bölgelerde katı (buz) hâlinde sıvı bulunuyor. Messenger'dan elde edilen verilere göre yüzeyin 4 kilometre altında koskoca bir şehir boyutunda donmuş su bulunuyor.
Bu fotoğraf, Venüs ve Merkür'ün görüntülerini kaydetmek amacıyla uzaya gönderilen Mariner 10 tarafından çekildi. Mariner 10, Şubat 1974'te Venüs'ü, Mart ve Eylül 1974'te Merkür'ü fotoğrafladı. Bu süreçte toplamda 7.000'i aşkın fotoğraf çekti. Güneyin aşağı tarafta olduğu bu karede kutup noktası, sadece kenar kısmına ışık vuran büyük kraterin ucunda yer alıyor. 180 kilometre çapındaki kraterin taban kısmı gölgede kalıyor. Merkür'den 83.000 kilometre uzaktan çekilen bu fotoğrafta bir de güney kutbunun tam sağ üstünde kalan 100 kilometre çapındaki çift halkalı krater dikkat çekiyor.
Venüs'ün bulutlu atmosferinden kutup noktalarına şöyle bir göz gezdirme şansı olan sonda, radarı aracılığıyla bu görüntüyü oluşturdu. Merkezin yukarısında kalan kısımda Venüs'ün en yüksek dağı olan Maxwell Montes bulunuyor. Bunun haricinde pek çok başka dağ, krater, tepe ve lav havuzu da görülebiliyor. Venüs'ün boyutu ve kütlesi Dünya'nınkine epey benzese de karbondioksit dolu kalın atmosferi ısıyı o kadar etkili bir şekilde hapsediyor ki yüzeyin sıcaklığı genellikle 425 santigrat dereceyi aşıyor ki bu, kurşunu eritebilecek kadar sıcak olduğu anlamına geliyor.
Güney kutbuna dair fotoğraf sayısı epey az olmakla birlikte bu fotoğraf da kuzey kutbuna ait. Gezegenin atmosferi oldukça dalgalı bir seyir örüntüsüne sahip ve epey hızlı hareket ediyor. Yüzeyden 70 kilometre yukarıda bulunan bu bulutların hareket hızı saatte 400 kilometreye kadar çıkabiliyor. Bu da kutuplarda görseldeki gibi atmosferik girdapların oluşmasına neden oluyor. Dolayısıyla gönderdiğimiz sonda kutupların görselini alabilecek fırsata erişemiyor ki kuzey kutbunun görüntüsü de radarla elde edilmişti.
Planum Boreum, Latince ‘Kuzey Düzlüğü’ anlamına geliyor. Kutup noktası ve çevresi buz tabakasıyla kaplı olan Mars, katmanlı arazisini ortaya çıkaran spiral desenli çukurlarla dolu yaklaşık 100 kilometre çapında bir kuzey kutbuna sahip. Kutup dairesinin çevresinde düz ovalar ve geniş kumul alanlar bulunuyor. Buz tabakasının altında 1.2 milyon kilometre küp büyüklüğünde (Fransa'nın boyutuna eş değer oranda) su bulunuyor. Mars'ın kuzey kutbunun en ilginç yönlerinden biri, coğrafi yapısı yüzünden kimi yerlerinde çığ düşmesi yaşanabiliyor olması. 2008'de yapılan gözlemlerde kuzey kutbunun yükseltili kısımlarında dört kez çığ düştüğü tespit edildi.
İlk olarak Mars'ın güney kutup noktası, gezegende iki farklı kutup iklimi görüldüğünden coğrafi güney kutbunda bulunmuyor. Güney kutup dairesinde bulunan iki devasa krater gezegende iki farklı kutup iklimi görülmesine neden oluyor. Bu iki farklı iklimin yol açtığı hava olayları da güneydeki buz örtüsünün asıl güney kutup noktasından 150 kilometre uzakta donmasına neden oluyor.
NASA'nın Juno uzay aracının çektiği bu fotoğraf, Jüpiter'in bitmek bilmez geometrik fırtınalarıyla kaplı kuzey kutbunu gözler önüne seriyor. Bu manzaraya, kuzey kutup dairesinin merkezinde yer alan girdabı çevreleyen sekiz girdap yol açıyor. Bu girdapların her biri 4.000 ila 7.000 kilometre genişliğinde ve birbirleri arasında yaklaşık 5.400 kilometrelik bir aralık bulunuyor.
Öncelikle kuzey kutbunun aksine buradaki ana girdabı sekiz değil beş tane girdabın çevrelediğini belirtelim. Bilim insanları henüz iki kutup arasında neden böyle bir farklılık olduğunu bulabilmiş değil. Ayrıca, kuzey kutbundakilerin aksine buradaki girdaplar 1.000 kilometre genişliğinde. Gezegene 52.000 kilometre uzaklıktan çekilen bu fotoğrafta Jüpiter'in esrarengiz güney ışıkları da görülebiliyor.
NASA'nın Cassini aracının fotoğrafladığı altıgen, ilk olarak 1980'de Voyager tarafından gözlemlendi. Cassini uzay aracı ilk fotoğraflarını gönderdiğinde mavi renkte olan altıgen şu anda altın rengine sahip. Bilim insanları bu konuda bir karara varamasa da, bu renk değişimine kuzey kutbunun Güneş ışınlarına maruz kalmasının neden olduğunu düşünüyorlar. Bu altıgen çok sayıda üst üste duran sis bulutundan oluşuyor. 300 kilometre yüksekliğinde ve 29.000 kilometre genişliğindeki bu sis tabakasındaki gazlar saatte 320 kilometre hızla hareket ediyor.
2006'da Cassini tarafından gözlemlenen bu girdap, daha
önce sadece Dünya'da görülen göz duvarı bulutlarıyla kaplı. Göz duvarı
milyonlarca yıldır orada olabilir. Dünya'nın boyutu kadar olan girdaba yön
veren rüzgârın hızı saatte 550 kilometreyi bulabiliyor.
Uranüs solda insan gözüyle göründüğü hâliyle verilmişken sağda ise morötesi, mor ve turuncu ışın filtresinden geçip renklendirilmiş hâli görülüyor. Voyager 2 tarafından 1986'nın Ocak ayında çekilen bu görüntüde güney kutbu gezegenin en turuncu renkle belirtilen kısmında bulunuyor. Uranüs'ün eksen eğikliği 97.77 derece olduğundan diğer gezegenlerde görülmeyen bir mevsim yapısına sahip. Gündönümünde bir kutup Güneş'e kilitlenirken diğer kutup Güneş'i göremez. Bundan ötürü bir kutupta 42 yıllığına gündüz yaşanırken diğer kutupta 42 yıllığına gece yaşanır.
Bu sıcaklık farkı gezegenin troposferinde donmuş hâlde bulunan metan gazının kaçmasını sağlıyor. Görselde belli olan 'sıcak nokta', Neptün'ün eksen eğikliği nedeniyle yılın son çeyreğinde (yaklaşık 40 Dünya yılı) Güneş ışınlarının güney kutbuna ulaşması sonucunda oluşuyor. Güneş ışınları vurmadığı zamanlarda ise güney kutbu kararıyor ve bu sefer de kuzey kutbu aydınlanıyor. Güney kutbunda olanların tamamı kuzey kutbunda da yaşanıyor.
Marsın kuzey güney kutupları dünya ile aynı prensipte gibi sanki.
pörfektö