Bırakın karşılarında olmayı, aynı saftayken bile korkutucular...
Kaynak: İslam Ansiklopedisi
Bırakın karşılarında olmayı, aynı saftayken bile korkutucular...
Kaynak: İslam Ansiklopedisi
Kendilerine yakıştırılan 'deli' lakabı ise onların korkusuzluklarından, delice cesaret ve atılganlıklarından ileri gelir. Çeşitli kaynaklarda isimleri bazen deliler, bazen divaneler, bazen ise dilâverler olarak geçer.
'Kalpaklarımız Emîrü'l-mü'minîn Hz. Ömer'in çizmesinin koncuğudur, ocağımız müşârün ileyh efendimize mensuptur.' diyerek Hz Ömer'e bağlılıklarını gösteren Deliler'in bu tutumu İran'a olan düşmanlıklarına bağlanır.
Başlarına kurt, benekli sırtlan veya pars derisinden yapılmış ve üzerine kartal tüyü takılmış kalpak giyen delilerin elbiseleri aslan, kaplan veya tilki postundan; şalvarları da kurt veya ayı derisindendir. Ayaklarına ise serhadlik giyerler.
Silah olarak ise eğri pala, tekne kalkan, orta uzunlukta mızrak, kılıç, balta, bozdoğan kullanan bu çılgın askerler, kalkanlarını da kuş tüyüyle süsler. Merasimlerde ise sırtlarına kanat takan Deliler, ok, yay ve kaburgalık taşır.
Kendini ispatladıktan sonra ise dine, devlete ve kavgadan geri dönmeyeceğine dair söz vererek törenle başına deli kalpağı giyer. Verdiği sözü tutmayan ise başından kalpağı alınıp keçe külah giydirilerek teşhir edilir ve ocaktan kovulur.
Sefere ordunun önünde, Delibaşıların ardında giden Deliler, savaş sırasında gözlerini budaktan sakınmazlar, düşman saflarını yararak taburlarını delerler ve özellikle canlı esirler alırlardı ki onlardan düşman hakkında bilgi alınabilsin.
2. dönem Deliler'in kıyafetleri, silahları, maaşları 300 yıl öncesine göre farklıdır. Ve ocak birçok nedenden ötürü bozulmaya başlar. Buna rağmen kayıtlar 1828 Rus Savaşı'nda oldukça yiğit bir şekilde dövüştüklerini kaydeder.
18. yy'ın başında Konya tarafına yerleşen Deliler' Padişah'ın kararı bildirilir ve itaat istenir. İtaat etmeyenlerin üzerine giden Konya âyanı Süleyman Bey tarafından Deliler dağıtılır ve Delibaşılar öldürülür. Böylece bir efsane sona erer.