Petrol 20. yüzyılın gücüydü.
21. yüzyılın silahı artık görünmeyen, adını bile zor söylediğimiz elementler:
Neodim, Praseodim, Disprosiyum…
Teknoloji savaşları, artık toprağın 1000 metre altından başlıyor.
Görünmeyeni Görmek: Nadir Toprak Elementleriyle Yazılan Yeni Dünya Düzeni
0
Toplam 17 element.
Skandiyum, İtriyum, ve 15 Lantanit elementi (Lantan, Neodim, Samaryum, Gadolinyum, vs.)
Bunlar çoğunlukla bir arada bulunur ama ayıklamaları çok zor, işlenmeleri çok pahalı ve süreç çok kirleticidir.
Nerelerde Kullanılıyor?
• Elektrikli araçlar – Tesla gibi markaların motorlarında
• Rüzgâr türbinleri – Yeşil enerji devriminin kalbi
• Akıllı telefonlar ve tabletler
• Savunma sanayii – F-35’lerin motoru, lazer sistemleri, füzeler
• Yapay zekâ ve kuantum bilgisayarlar
En kritiklerinden biri: Neodim Mıknatısı – hem minik hem dev güç üretiyor.
Jeopolitik Gerilimlerin Yeni Başlığı: REE Savaşı (Rare Earth Elements=Nadir Toprak Elementleri)
REE’ler 3 kategoriye ayrılır:
1. LREE – Light Rare Earth Elements (Hafif Nadir Toprak Elementleri)
Örn: Lantan (La), Seryum (Ce), Neodim (Nd)
2. HREE – Heavy Rare Earth Elements (Ağır Nadir Toprak Elementleri)
Örn: Disprosiyum (Dy), Terbiyum (Tb), Erbiyum (Er)
3. MREE – Medium Rare Earth Elements (Orta ağırlıkta nadir topraklar) – Bazı kaynaklarda bu ayrı bir kategori olarak da geçebilir.
🇨🇳 Çin
• Dünya üretiminin %70’ini sağlıyor.
• Rafine etme kapasitesinin %85’i Çin’de.
Ayrıca Çin, Afrika’da, Myanmar’da ve Laos’ta REE madenciliğini kontrol eden yatırımlar yaptı.
• Xi Jinping, 2019’da Trump’ın ticaret savaşına karşı koz olarak nadir toprakları gösterdi:
“Kimse bizim kalkınma hakkımızı engelleyemez. Nadir topraklar sadece bir maden değildir, stratejik bir araçtır.”
🇺🇸 ABD
• 2022’de Joe Biden, 800 milyon dolarlık nadir toprak işleme tesisi yatırımı açıkladı.
“Bu, ulusal güvenlik meselesidir.”
• Pentagon, Çin’e olan bağımlılığı azaltmak için Avustralya ve Kanada ile iş birliği yapıyor.
🇪🇺 Avrupa Birliği
• 2023’te Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen:
“Geleceğin çipleri, bataryaları ve rüzgar türbinleri için bu mineraller altın kadar değerlidir.”
• AB, Critical Raw Materials Act ile 2030’a kadar stratejik madenlerde dışa bağımlılığı %65 altına indirme planı başlattı.
- REE Sektöründe Öne Çıkan Şirketler
China Northern Rare Earth - Çin En büyük üretici
MP Materials - ABD Çin dışı en büyük kaynak
Lynas Rare Earths - Avustralya Japonya ile iş birliği
Arafura Resources - Avustralya NdPr üretimi odaklı
REEtec - Norveç Temiz teknolojili ayrıştırma
🇹🇷 Türkiye’nin Sessiz Gücü: Beylikova Hazinesi
• Eskişehir-Beylikova, dünya sıralamasında ilk 5’e giren bir nadir toprak elementi yatağı.
• Avrupa’nın en büyük, dünyanın 5. büyük REE rezervi (694 milyon ton cevher)
• MTA (Maden Tetkik Arama) ve Eti Maden ortaklığıyla yürütülen projede ilk pilot üretim başladı.
• Hedef: 2026’ya kadar tam ölçekli üretime geçmek.
Türkiye’nin Avantajı:
• Jeopolitik konum
• Genç mühendis nüfusu
• Yerli savunma ve enerji projelerinde kullanma potansiyeli
• 2023’te Enerji Bakanı Fatih Dönmez:
“Bu rezerv Türkiye’nin stratejik bağımsızlığına katkı sağlayacak.”
• 2024’te Çinli CMOC firması ve Türkiye’nin MTA’sı arasında iş birliği görüşmeleri yapıldı.
• Şu anda pilot üretim tesisleri kuruluyor. Hedef: 2026’ya kadar endüstriyel üretim.
☢️ Riskler ve Gerçekler
• İşleme sırasında ortaya çıkan radyoaktif atıklar (örneğin toryum ve uranyum) çevresel felaketlere yol açabilir.
• Bu nedenle sürdürülebilir ve yeşil madencilik modelleri geliştirmek şart.
İsveç Başbakanı Ulf Kristersson, 2023’te yaptığı açıklamada:
“Çin’den kurtulmak için kendi REE madenciliğimizi geliştirmeliyiz. Ama bunu çevreyi yok etmeden yapmalıyız.”
Geleceğe Dair 5 Tahmin:
1. Teknoloji şirketleri madenlere ortak olacak. (Apple, Tesla gibi devler doğrudan maden alımları yapmaya başladı.)
2. Nadir topraklar yeşil enerjinin en büyük sınavı olacak.
3. Yeni diplomasi alanı: Maden diplomasisi.
4. Türkiye, jeopolitik olarak daha görünür hale gelecek.
5. Yatırımcılar için yeni alan: Nadir toprak işleme teknolojileri.
Türkiye için Stratejik Öneriler
• Yerli REE işleme tesisi kurulmalı (sadece cevheri çıkarmak değil, katma değerli hale getirmek)
• Uluslararası teknoloji transferi yapılmalı
• Savunma sanayii – ASELSAN, TUSAŞ gibi şirketlerle entegre üretim
• AB ile ortak AR-GE fonları yaratılmalı
• Türkiye REE Vadisi gibi teknoloji kümelenmeleri geliştirilmeli (OSTİM modeli)
🎬 SON SÖZ:
Bugünün savaşları ekranlarda.
Ama yarının savaşları mı?
Toprağın derinliklerinde, görünmeyen metaller için verilecek.
Telefonunuzu, arabanızı, rüzgâr enerjisini sağlayan şey;
belki de adı ilk kez bu yazıda duyduğunuz “Disprosiyum” olacak.
Nihayetinde o gelecekte, en güçlü olan, elinde bu elementleri tutan olacak.
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar tamamıyla yazarlarının özgün düşünceleridir ve Onedio'nun editöryal politikasını yansıtmayabilir. ©Onedio
Popüler İçerikler
İntikam Marşları Çalıyor: İsrail'in Saldırdığı İran 'Kırmızı İntikam Bayrağı'nı Yeniden Ortaya Çıkardı
Trajikomik Görücü Usulü Evlilik Görüşmeleri Sosyal Medyanın Gündeminde
İran'dan İsrail'e Füze Saldırısı! İsrail'de Sirenler Çaldı, Ülkedekilere "Sığınaklara Gidin" Mesajı Gönderildi