Ülkemizde 200 kişiden 1'inde görülen Çölyak hastalığı, bir sindirim sistemi hastalığı olup hastanın hayatını önemli düzeyde etkiler. Alışagelmiş ve bilinen bir hastalık olmaması nedeniyle çoğu kişi Çölyak hastası olduğunu geç fark eder. Bu listede belirtileri, nedenleri ve tedavisi ile Çölyak hastalığını konu aldık.
Bazı insanlarda, ince bağırsağın Gluten proteinine karşı alerjik reaksiyon göstermesine Çölyak hastalığı ismi verilir. Normal şartlarda ince bağırsakta bulunan ve Villus adı verilen çıkıntılar, alınan gıdaların sindirilip kana karışmasını sağlar. Çölyak hastalarında ise glutenli yiyecekler tüketildiğinde bağırsak mukozasında alerjik reaksiyon ortaya çıkar ve bu reaksiyon nedeniyle Villus çıkıntıları zarar görür.
Bağırsaktaki zarar görmüş Villus çıkıntıları nedeniyle sindirilen besinler kana karışamaz ve vücut yenen yemeklerden yeterli besini alamaz. Bu durum uzun süreler fark edilmeden devam ederse her geçen gün ince bağırsağın yüzey alanı küçülür ve artık yeterince besin alamayan vücutta hastalığın belirtileri ortaya çıkmaya başlar.
Çölyak hastalığı genetik faktörlerle ortaya çıkar. Yani ailede Çölyak hastası olan biri varsa dikkatli olmak gerekir. Çölyak hastalığı bulaşıcı ya da sonradan yakalanılacak bir hastalık değildir.
Çölyak hayatın herhangi bir evresinde ortaya çıkabilir. Bu o zamana kadar kişinin Çölyak hastası olmadığı anlamına gelmez. Sadece hastalığın belirtilerinin sonradan ortaya çıktığını gösterir. Kimi hastalarda çocukluktan itibaren Çölyak hastalığının etkileri görülürken kimilerinde orta yaşa kadar hiçbir belirti görülmeyebilir.
Vücudun yeterli besini alamamasından dolayı halsizlik, iştahsızlık, kilo kaybı ya da çocuklarda kilo alamama Çölyak hastalığının ilk belirtilerindendir. Bütün bunların yanında sinirli bir ruh hali de gözlemlenebilir.
Vücut çalışmak için yeterli enerjiyi bulamadığı için kaslarda ağrı, kansızlık, karın bölgesinde öne doğru şişkinlik, dışkıda değişim, kusma, ishal, tuvalete gitme ihtiyacının artması, çocuklarda büyüme geriliği, yorgunluk, halsizlik, eklem ve kemiklerde ağrı gibi sonuçlar meydana gelmeye başlayabilir. Cilt kuruluğu, kaşıntı ve ağız içinde çıkan yaralar da Çölyak hastalığının belirtilerinden olabilir.
Eğer bu belirtileri yaşıyorsanız acilen bir doktora görünmelisiniz. Çölyak son derece ciddi bir hastalıktır ve doktor tedavisi gerekir. Vücudun uzun süreler yeterli besini alamaması ağır sonuçlar oluşturabilir. Seneler boyunca hiçbir belirti göstermeyen Çölyak hastalığı ameliyat, hamilelik, doğum ya da stresli bir dönem geçirilmesi sonrasında bir anda ortaya çıkabilir.
Bir kişinin Çölyak hastası olup olmadığı birçok testle belirleniyor. Kanda Çölyak hastalığına bağlı görülen antikorların tespit edilmesi, ince bağırsak biyopsisi, genetik testler, doku örnekleri alınması gibi çok sayıda işlemin ardından tanı konuluyor.
Çölyak maalesef kronik bir hastalıktır ve ömür boyu devam eder. Fakat uygun bir diyetle hastalar hayatlarını Çölyak hastalığından etkilenmeden yaşayabiliyor. Sağlıklı bir hayat için Çölyak hastalarının hayatlarından gluteni çıkartmaları yeterli.
Buğday, arpa, çavdar ve yulaf glutenli besinlerin başını çekiyor. Bu nedenle Çölyak hastaları hayatlarından bu tahılları ve bu tahıllardan üretilen her yiyeceği çıkartmalılar. Tamamen glutensiz bir diyet yapıldığında Çölyak hastalığının belirtileri yavaş yavaş azalır ve diyet devam ettiği sürece ortaya çıkmaz.
Çölyak hastaları yedikleri yiyeceklerden kullandıkları ürünlere kadar her şeye dikkat etmeliler. Çölyak hastalarının tüketeceği glutensiz besinler ile glutenli besinler aynı ortamda bulunmamalı, farklı yerlerde muhafaza edilmelidir. Glutenli besinlere temas eden glutensiz besinler Çölyak hastaları tarafından tüketilmemelidir. Diş macunu gibi bazı günlük olarak kullandığımız malzemelerin içerisinde de gluten bulunabilir. Bu nedenle Çölyak hastaları kullandıkları her şeye dikkat etmelidir.
Glutensiz bir yaşam süren Çölyak hastaları, kullandıkları mutfak aletlerini dahi ayrı yıkamalı ve glutenli besinler tüketilen malzemelerle yemek yapmamalı, yememelidir. Çünkü az miktarda bile olsa vücuduna gluten girmesi Çölyak hastalığının bütün belirtilerinin tekrar ortaya çıkması anlamına gelir. Ömür boyunca sürecek sıkı bir diyet sonucu Çölyak hastaları mutlu ve sağlıklı bir yaşam sürebilirler.
Eğer tanı konmamış ve Çölyak diyeti uygulanmaya başlanmamışsa Çölyak hastalığının ilerleyen safhalarında malabsorbsiyon, osteoporoz, büyüme geriliği, kısırlık, düşük, hipokrommikrositer anemi, megoblastik anemi, depresyon, lenfoma ve kalın/ince bağırsak kanseri gibi hastalıklar ortaya çıkabilir. Bu nedenle eğer Çölyak hastası olduğunuzu düşünüyorsanız en kısa sürede bir doktora görünmelisiniz.
Çölyak hastalığı olanlar elbette glutensiz beslenecekler fakat on binlerce yıldır evrilen insanlığın şu son 10 yılda abudik gubudik diyetlerle saçma sapan kilo vermeye çalışması düpedüz sersemliktir. Dayatılmaya çalışılan bu beslenme çeşitlerine kulak asılmaması en iyisi olacaktır. Şimdilerde popüler olan veganizm. Bilimsel dayanağı sıfır, tamamen palavra ve on numara yeni ürün pazarı. Herkese afiyet olsun...