Orman arazilerinin tarım ve hayvancılık gibi faaliyetler gerçekleştirme amacıyla yok edilmesine ve kesilen ağaçlardan elde edilen kerestenin yakıt, inşaat ve imalat gibi amaçlarla kullanılmasına ormansızlaştırma denir. Gündemi az çok takip ediyorsanız son yıllarda bu acımasız işlemin ne kadar arttığını görmüşsünüzdür. Peki yaşadığımız bu güzel dünyayı ne uğruna yok ediyoruz. Cevabını merak ediyorsanız içeriğimize buyurun. 👇
Bu ormanlık alanlar oksijen üretip karbondioksit emiyor ve Dünya’daki kara canlılarının %80’ine ev sahipliği yapıyor. Ormanlar ayrıca bir milyardan fazla insan için gıda, ilaç ve yakıt kaynağı görevi görüyor. Dünya çapında 41 milyon insan ormanları doğrudan veya dolaylı olarak ilgilendiren bir işe sahip.
National Geographic’e göre Kuzey Amerika kıtasının doğu kesimlerindeki ormanların yaklaşık yarısı 1600-1900 yılları arasında kereste üretimi ve tarımcılık faaliyetleri yüzünden kesildi. Bugünse çoğu ormansızlaştırma faaliyeti tropikal iklim bölgelerinde gerçekleşiyor. İnsanlar sık ormanlar arasında yeni yollar inşa ederken geçmişte erişilemeyen alanlara artık ulaşım sağlanıyor.
Dünya Bankası, 20. yüzyılın başından bu yana yaklaşık 10 milyon kilometre karelik ormanın yok olduğunu tahmin ediyor. Son 25 yılda ormanlık araziler 1.3 milyon kilometre kare azaldı. Bu, Güney Afrika ülkesinden daha büyük bir alana tekabül ediyor.
UCS’ye göre tropikal ormansızlaştırmanın çoğunluğundan dört ürün sorumlu. Bu ürünler sığır eti, soya, palmiye yağı ve ağaç ürünleri. UCS, her yıl İsviçre büyüklüğündeki bir alanın (38.300 kilometre kare) ormansızlaştırma yüzünden kaybedildiğini tahmin ediyor.
Önce değerli keresteler alınır, ardından soya gibi ürünlere yer açmak veya sığır otlatacak alan elde etmek için kalan bitki örtüsü yakılır. 2019’da Brezilya’daki insan kaynaklı yangınların sayısı hızla artış göstermişti. National Geographic’e göre Ağustos 2019’da Amazon’da 80.000’den fazla yangın çıktı ve 2018’e kıyasla yangın sayısında %80’lik bir artış yaşandı.
Palmiye yağı en çok üretilen bitkisel yağ olup süpermarket ürünlerinin yarısında bulunur. Yağ üreten ağaçların yetiştirilmesi, yerel ormanların düzleştirilmesini ve ekosistem üzerindeki zararlı etkiyi iki katına çıkaran yerel turbalıkların yok edilmesini gerektiriyor. Küresel palmiye yağı pazarı 2019’da 36,71 milyar dolar değerindeydi. 2020’de yayımlanan bir rapora göre benzeri görülmemiş bir büyüme yaşandı.
Ormanlarda çok sayıda ağaç, bitki, hayvan, mantar ve mikrop türleri yaşar. Bazı ormanların özellikle çeşitli olduğu söylenebilir. Örneğin, Yeni Gine tropikal ormanları dünyadaki bitki ve hayvan türlerinin %6’sından fazlasının yuvasıdır.
Ormanlara bağımlı olan insan toplumları da yaygın ormansızlaştırma politikalarından zarar görür. Uganda gibi ülkelerde insanlar yakacak odun, kereste ve odun kömürü için ağaçlara ihtiyaç duyar. GFW, 2000-2020 yılları arasında Uganda’da orman örtüsünün 9.200 kilometre kareden daha fazla küçüldüğünü açıkladı.
Ağaçların kaybı su kalitesini kötüleştirebilir. Rapor ayrıca küresel nüfusun yarısından fazlasının, içme suyu ve tarımsal ve sınai amaçlarla kullanılan suyu ormanlık havzalardan elde ettiğini ortaya çıkardı.
2019’da yayımlanan bir araştırma, Amazon yağmur ormanlarının tarım arazisine dönüştürülen kısımlarındaki toprakların daha verimli, havanın ise daha sıcak olduğunu ve bu durumun kuraklık koşullarını kötüleştirebileceğini ortaya koydu. Buna karşın, ormanlık arazilerin gerçekleştirdiği terleme yoluyla buharlaşma miktarı üç katı daha fazla olduğundan ormanlar daha fazla su buharının oluşmasını sağlıyor.
İklim değişikliği tam gaz devam ederken ağaçlar fazlalık karbondioksitin yakalanmasında ve depolanmasında önemli bir role sahip. Dünya Kaynakları Enstitüsü’ne göre tropikal ağaçların iklim değişikliğini dengelemek için gereken iklimsel zarar azaltımının yaklaşık %23’ünü gerçekleştirdiği tahmin ediliyor.
BM Gıda ve Tarım Örgütü, ormansızlaştırmanın iklim değişikliğin en önde gelen ikinci sebebi olduğunu belirtiyor. Birinci sebep fosil yakıtlarken ormansızlaştırma faaliyetleri, sera gazı emisyonlarının yaklaşık %20’sinden sorumlu.
Örneğin, tarım için kullanılan arazileri genişletme arzusu, insanları ormanları kesmeye zorlayan ekonomik bir nedenken BM Sürdürülebilir Orman Yönetimi Araç Kutusu’na göre, insanlar sürdürülebilir tarım uygulamalarını benimser ve yeni tarım teknolojileriyle mahsulleri kullanırsa yeni araziler açma ihtiyacı azalabilir.
ABD Orman Hizmetleri’ne göre restorasyon projelerinin amacı ormanları kesilmeden önceki hâllerine döndürmek. Temizlenen alanlar ne kadar çabuk yeniden ağaçlandırılırsa, orman ekosistemi de kendini onarmaya o kadar çabuk başlar. Sonrasında canlılar ekosisteme döner, sulak alanlar oluşur, karbon tutulur ve topraklar yenilenir.
Sürdürülebilir ahşaptan yapılma ürünler satın alarak, kâğıt israfı yapmayarak, palmiye yağı kullanan ürün alımını sınırlayarak ve mümkün olduğunca ağaç dikerek bunu başarabiliriz. Bununla birlikte, ormansızlaştırma, bireysel eylemlerle üstesinden gelinemeyecek küresel bir sorundur. Ülke liderlerinin yollarını değiştirmesi ve orman tahribatını azaltmak için çaba göstermesi gerekiyor.
Anlaşmayı imzalayan ülkelerden bazıları orman yangınlarının ormanlara verdiği zararı azaltmak, toprakları eski hâline getirmek ve yerel halka yardım etmek amacıyla 2022-2025 arasında 12 milyar dolar ayırma sözü verdi. Özel sektördeki bağışçılar da ormansızlaştırmaya dayanmayan tarım stratejilerinin geliştirilmesini desteklemek için 7,2 milyar dolar yardımda bulunma taahhüdünde bulundu.