31 Ağustos 2021 tarihinde kaybettiğimiz Ferhan Şensoy çok iyi bir tiyatrocu olmanın yanı sıra iyi bir yazardı da. Kelimeleri bizlere çok güzel aktaran usta duayenin mutlaka okumamız gereken kitaplarını listeledik.
Not: Kitap açıklamaları basın bültenlerinden derlenmiştir.
İş kazası, trafik kazası gibi çok görülmeye başlandı günümüzde aşk kazası!
Canım sıkılınca bir sigara yakıyorum. İçince öksürüyorum, öksürünce tükürüyorum, tükürünce damağım kuruyor, hemen şarap içiyorum, fakat bütün bunların bende bir alışkanlık yapmasından korkuyorum. Bu düşünce bende efkar yapıyor, hemen bir sigara yakıyorum, her efkarlandığımda sigara yakmanın bende bir alışkanlık olmasından korkuyorum. Ben canım sıkılınca sigara içiyorum ve yıllardır çok acayip sıkılıyor canım.
Aptalların en akıllı tarafı, onlar hiç vakit kaybetmez, başkalarının vakit kaybetmesini sağlar ve bu konuda harıl harıl çalışırlar!
Hiç kitap okumayan birinin, hayatının sonunda kitap sayfası olan ağaçtan ne farkı var, kımıldayan canlı olarak?
Siz siz olun, sinirinize mukayyet olun, sinirinizin kıymetini bilin. Sinirsizlik çok tehlikeli bir boyut.
Gençliğimde gıcık olduğum amcalardanlaşmakta mıyım?
FerhAntoloji, Şensoy'un kitapları, yayımlanmamış oyunları, TV skeçleri, şiirleri, -1968'den bugüne- 35 yıla sığdırdığı bütün yazı çalışmaları taranarak oluşturuldu: Ortaya böylesine dev bir antoloji çıktı. Şensoy külliyatına sahip olanlar için yeni bir kitap, ilk defa okuyacaklar için iyi bir fırsat FerhAntoloji.
'…Kabareci yeteneklerini sevgi ile izlediğim Ferhan Şensoy'un taze, sıcak, halkçı bir mizahı var. Yazgıdaşları imişçesine yansıttığı KAZANCI YOKUŞU'nun insancıklarını da bu külfetsiz anlatısı içinde bizlere sevdiriyor. Bu insancıklar nasıl ezildiklerinin tortusunu günlük yaşam sevinci içinde unutuyorlarsa, yazar da sanki onlardan biriymiş gibi toplumsal ukalalıklardan, yazarca bilgiçliklere yeltenmeden anlatısının tadını çıkara çıkara onlara ayna tutuyor. Sade onları konuşturduğu diyaloglar değil, kendi gözlemleri, algılamaları, söz dağarcığı, anlatışı, benzetileri ve yorumları bile argo. Öylesine onlardan. Yazımı bile onlarınki gibi yanlış kullanıyor. Bence üslubunu sevimli yapan da bu...'
Haldun Taner
Çok zeki olmayan, uysal, zaman zaman sinirlense de hızla sakinleşebilen, akıllı değilse de kurnaz, şakacı, ağzı laf yapan, saçları döküldüğü için bıyık bırakarak surattaki kıl eksikliğini tamamladığını sanan, caz müziği seven, kitap okumaktan ve okuyanlardan nefret eden, cana yakın, neşeli bir salaktı Şükrü. Herkes gibi para sıkıntısı vardı, bu durum onu daha az salak olmaya zorluyordu...
Georges Perec’in ‘Yaşam Kullanma Kılavuzu’ isimli kitabını her okuyan anlamayabilir ya da Perec okumak her yiğidin harcı değildir diye düşünen Enis Batur, bu kitap için ‘Perec Kullanma Kılavuzu’ yazmış. Onunki de pek anlaşılabilir bir şey değil! Kim için yazıyorlar bu adamlar bu kitapları, diye düşünüyor insan. Ya da işim gücüm olmasa; ‘Georges Perec’in Yaşam Kullanma Kılavuzu için Enis Batur’un yazdığı Perec Kullanma Kılavuzu’nun tam anlaşılması için El Kitabı’ isimli bir kitap yazılabilir. Bu birinci seçenek. İkinci seçenek daha yalın, bununla uğraşacağına başka bir kitap yazabilirsin.
İşte bu kitap, böyle bir endişeyle, 1994 haziranın ilk günü yazılmaya başlandı.
''Çok keldir bir çam ağacı
Hem ince hem uzun hem sanki dalı yok gibi
İki savruk dalcık garipçe köke yakın
Tepesi açılmış belli yaşlı ve politikacı
Bir dik duruş ama yapay biliyorum
Üflesem sönecek mangal yürekler
Afitap öyle bir çınar ki
Binyıllardır yaşıyor köylerin ortasında feodal yeşererek''
Oteller Kitabı, bir kente ulaştığınızda, hangi otelde kalmamak gerektiği konusunda size bilgi vermekle birlikte, yalnız o telleri anlatmaz, başka tellerden de çalar.
''Bir ırmak kıyısında doğdum ben
Bir ırmak romandır bu
Hem el yazması
Elle tutulan
Elde var birinci cilt.''
''Hiyakelerinizi, özellikle Dalgındır Hüsam Kusura Kalmayın adlısını çok beğendim. Yer yer Sait Faik ve Orhan Duru'yu ansıtan anlatımınızla yepyeni bir çeşni getirmişsiniz. Sait Faik'in duygusallığı, Orhan Duru'nun humour'yla belki hikayeciliğimize bir yenilik aşısı yaparsınız. Dört bey sayı sonra Yeni Ufuklar'da çıkmasını istersiniz adı geçen hikayenizi sıraya koyayım. Başka hikayelerinizi de okumak isterim. Saygılarımla.''
Vedat Günyol
'Ülkemiz insanlara maddesel zenginlikler sunmak için çok yoksul olsa da, onlara eşitlik duygusu, insanlık onuru sunamayacak kadar yoksul değildir.' diyen adamın gizemli adasına doğru alçalmaya başladı uçak.
Ferhan Şensoy yazdığı ve sahnelediği sıradışı oyunlarla, daha çok dil inceliklerine dayanan mizah öğelerini kullanarak güncel olaylara eleştiriler getirmiştir. Geleneksel Türk tiyatrosundan epik tiyatroya kadar çeşitli üsluplardan izler taşıyan bu çalışmalarıyla 20. yüzyıl sonlarında Türk tiyatrosunda kendine özgü bir yer edinmiştir. İngilizce Bilmeden Hepinizi I Love You adlı eserinde de yaşadıklarını, gözlemlerini kendine has mizah üslubuyla gözler önüne sermektedir.
''bir ırmak kıyısında doğdum ben
bu yüzden
bir ırmak romandır bu özgeçmişsel
hem el yazması
elle tutulan
elde var ikinci cilt
sapını gülle donattığım kalem
başkaldırıyor
kurşun olarak dağlardan geliyor ırmak.''
Gündeste
Gündesteyi tamamladık.
Verdik matbaaya
Akşam oldu
Gecedeste başladı.
Ferhan Şensoy'un kırk iki yaşında kaleme almaya başladığı ve Ortaoyuncular Yayınları’ndan çıkan Gecedeste, şehirlerden geçerken zamanları da beraberinde getiriyor.
Sanatçının Gündeste’den devamla ve onu tamamlayarak yazdığı Gecedeste’de Ferhan Şensoy’un çocukluk defterlerine yaptığı yolculuğuna turne yolları, Fransızca şiirler, aşk kaçışları, barlar, otel odaları, özlemler karışıyor. Okurlar kitapta, Antalya, Viyana, Diyarbakır, Gemlik, Beyoğlu’nun duygular ve olaylarla iç içe geçmiş destansı bir anlatımına tanık olacaklar.
Gecedeste’de yazar, yakalarımıza usulca hüzünler iliştirse de yaşama olan inancını hiç azaltmadan kendi dünyasının tüm kapılarını açıyor:
Gözden göze çok sessiz trenler kalkar
Konuşacaklarımız dağlar gibi birikti
Öpüşeceklerimiz ummana sığmaz
Ayrılık geldi üstüne tüy dikti
Sabah oldu ankara’da
Oysa ruhum hala gece
Kuşlar ötüyor bir kavak ağacının yalnızlığında
Sanatçının, Gündeste ile başlayıp Gecedeste ile süren zamanlar arası yolculuk trenine eklenen Dündeste; yazarın turneler, otel odaları, oyunlar, kentler, ülkeler ve aşklar tarihine okuyucusunu da katarak yolculuğunu sürdürüyor.
Ferhan Şensoy’un ustalıkla kullandığı Türkçeyi yine derinlemesine genişletip kendine özgü destansı üslubuyla kaleme aldığı Dündeste, babasının ölümünün ardından yazarın yasını mevsimlerle, Sivas’ta derilen gül demetiyle, yıldızlar, rüzgâr ve güvercinlerle dile getirirken yazarın hüznünü o tanıdık yaşam sevincine dönüştürmesiyle sürüyor.
Babamsız bir babalar günü
Dün gece düşümde gördüm babamı
Sokakta rastlaşıyoruz
Oğlum diyor sarılıyor bana gülerek
Meğer babam ölmemiş
Pat uyanıyorum
Antep’te kaleli otel’deyim
Meğer babam rüyaymı
''Ebn-e koronavirüs günler
Kapandı tiyatrolar
Tamam oldu derdeste
Bunun ardı ferdeste''
Gündeste, Gecedeste ve Dündeste’den devamla Derdeste’de,
sanatçının çocukluk yıllarından şimdiki zamana kuş bakışı yolculuğu, okuru kanatlarında taşıyarak devam ediyor.
Ferhan Şensoy’un anlam dolu bir özgünlük ve hattat titizliğiyle yazdığı Derdeste’de; bir sanatçının çocukluğundan bu yana okuyup sevdiği şairlerin ve aile büyüklerinin yaşamına etkisi ile yine bolca çıkılan turneler, film setleri, otel odaları, kederli ya da umut dolu aşklara yazılmış şiirler okurla buluşuyor. İktidarların haksızlıklarına karşı çıkan, her zaman muhalif sesini de ekleyerek…
'Dostların kitapları, yaz ayları, gelir beni Ören'de yakalar. Adresimi açık ve seçik yazmasalar da Burhaniye postacıları beni tanır, mektuplarımı, kitaplarımı aksatmadan getirirler. Bu kez sevgili tiyatro oyuncusu ve yazar Ferhan Şensoy'un Düşbükü adlı kitabı geldi. İç kapağa şunları karalamış: -Nezleli Karga keyfindeyim.Yalıkavak'ın Geriş dağında. Bir şaşırtmaca da benden Ören'li postacıya.- Kitapta 17 öykü var. 17 ironi oturtması. Dördü 1968-1970 yıllarında yazılmış ve de Yeni Ufuklar ile Soyut dergilerinde yayınlanmış. Şensoy bu bölüme 'Kitabın parasız eki' adını vermiş. Arka kapakta 1968 son baharında yazdığı 'Kusura Kalmayın Dalgındır Hüsam' öyküsü için (o sıralar Galatasaray Lisesi'nin onuncu sınıfındadır) Yeni Ufuklar dergisinden aldığı 20 liralık alındının bir fotokopisi de var. Şensoy, yıllar önce yazdığı yazıları yayınlamakla kendisine yazarlık kapısını aralayan Vedat Günyol ile Halil İbrahim Bahar'a teşekkürlerini de sunuyor. Aralıkta Türkçe öğretmeni bizim Tahir Alangu'yu da unutmamış. Sanat sevgidir. Sevginin özel mektubudur. Bir başka deyişle altmış kıyye ağırlığında iki mumdur. Biri yaşantıya bağlılık ise öbürü alçak gönüllülüktür, yaya cenkçiliğidir.'
Haneler'den, kabareci yeteneklerini sevgi ile izlediğim Ferhan Şensoy'un taze, sıcak, halkçı bir mizahı var. Yazgıdaşla-rı imişcesine yansıttığı KAZANCI YOKUŞU'nun insancıklarını da bu külfetsiz anlatısı içinde bizlere sevdiriyor. Bu insancıklar nasıl ezildiklerinin tortusunu günlük yaşam sevinci içinde Unutuyorlarsa, yazar da sanki onlardan biriymiş gibi toplumsal ukalâlıklardan, yazarca bilgiçliklere yeltenmeden anlatısının tadını çıkara çıkara onlara ayna tutuyor. Sade onları konuşturduğu diyaloglar değil, kendi gözlemleri, algılamaları, söz dağarcığı, anlatışı, benzetileri ve yorumları bile argo. Öylesine onlardan. Yazımı bile onlarınki gibi yanlış kullanıyor. Bence üslûbunu sevimli yapan da bu... Ben Ferhan Şensoy'un KAZANCI YOKUŞU'nu okurken zaman zaman Celine'i ya da San Antonio'yu okurken aldığım tada benzer haz duydum. Zaman zaman da Adnan Veli'nin Mapushane Çeşmesi'ndeki unutulmaz başarısını ansıdım.
Şahları da vururlar oyunundan başlayarak tüm oyunlarını defalarca izlemiş ve tüm kitaplarını okumuş bir hayranı olarak vefatından dolayı inanılmaz üzüldüğüm bir dev sanatçı aydın insandı ışıklar içinde uyu Ferhan Şensoy.
Gündeste...