“Sen fazla alıngansın.”
“Bunu tamamen uyduruyorsun.”
“Abartıyorsun, olanları yanlış hatırlıyorsun.”
Eğer bu cümleleri sık sık duyuyorsan, farkında olmadan bir tür psikolojik manipülasyon olan gaslighting’e maruz kalıyor olabilirsin. Sessiz ama derin etkiler bırakan bu manipülasyon biçimi, insanın en temel güven duygusunu hedef alır: Kendi gerçekliğine olan güvenini.
Gaslighting, bir kişinin diğerini sistematik olarak kendi algılarını, duygularını ve hafızasını sorgulamaya zorlayacak şekilde manipüle etmesidir. Terim, 1944 yapımı Gas Light filminden gelir. Filmde bir adam, evdeki gaz lambalarını gizlice kısar ama bunu inkâr eder. Böylece eşinin algılarını sorgulamasına ve zamanla kendinden şüphe etmesine yol açar. Bugün “gaslighting” kelimesi, karşı tarafın akıl sağlığını ve gerçeklik algısını sarsacak düzeyde manipülasyon anlamında kullanılıyor.
Bu Kadar Etkili Olmasının Sebebi Ne?
Gaslighting, genellikle sinsi ilerler. Başta küçük çelişkilerle başlar: “Hayır öyle demedim ki” gibi… Ancak zamanla kişinin kendi duygularına güveni azalır, karar verme yetisi zayıflar ve sürekli özür dileyen birine dönüşür.
Araştırmalar, gaslighting’e maruz kalan kişilerin daha yüksek oranda anksiyete, depresyon ve düşük benlik saygısı yaşadığını gösteriyor.
Gaslighting sadece romantik ilişkilerle sınırlı değil. İşte karşımıza çıkabileceği alanlar:
• Romantik İlişkiler: Partner, sürekli “Sen yanlış hatırlıyorsun” diyerek karşı tarafın algılarını küçümseyebilir.
• Aile İlişkileri: Özellikle çocuklukta, ebeveynin çocuğun duygularını bastırması ya da “sen abartıyorsun” demesi, uzun vadeli etkiler bırakabilir.
• İş Yerinde: Yöneticinin çalışanı sürekli küçük düşürmesi, yetkinliğini sorgulaması.
• Sağlık Sisteminde: Kadınların ya da kronik hasta bireylerin şikâyetlerinin “abartı” olarak görülmesi, “tıbbi gaslighting” olarak tanımlanıyor.
Gaslighting Yapanlar Kimlerdir?
Gaslighting davranışı çoğu zaman narsisistik eğilimleri olan kişilerde görülür. Ancak bu bir “kişilik bozukluğu”na indirgenemez. Bazı insanlar, çocuklukta öğrendikleri iletişim kalıplarını bilinçsizce tekrar eder. Kontrolü elinde tutma arzusu, güç dengesini manipüle etmeye itebilir.
Kendimizi Nasıl Koruyabiliriz?
1. İç Sesine Güven: Sürekli kafan karışıyorsa, duygularını bastırıyorsan, bu bir işaret olabilir.
2. Kayıt Tut: Konuşmaları ya da olayları yazmak, sana gerçekliği tekrar hatırlatır.
3. Sosyal Destek: Güvendiğin bir arkadaş ya da terapist ile konuşmak gerçekliğini onaylamana yardımcı olur.
4. Sınır Çiz: Manipülasyonun sürdüğü ilişkilerde mesafe koymak iyileştirici olabilir.
Gaslighting’in en büyük etkisi, insanın kendi iç sesine olan güvenini kırmasıdır. Ama unutma: Hislerin geçerli. Hafızan değerli. Algıların sana ait. Bunlar, bir başkasının sorgulamasıyla silinip gitmez.
Eğer bu yazıda kendinden bir şeyler bulduysan, yalnız değilsin. Konuşmak, paylaşmak ve destek almak güçlendirir.
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar tamamıyla yazarlarının özgün düşünceleridir ve Onedio'nun editöryal politikasını yansıtmayabilir. ©Onedio
