Fyodor Dostoyevski: Gelmiş Geçmiş En Önemli Yazarlardan Biri Olan Dostoyevski'nin Yaşamına Tanık Olun!

07.03.2023 - 11:16

Dünya çapında büyük bir öneme sahip olan Rus romancı Dostoyevski, eserleri ile insan kalbinin en derin köşelerine nüfuz ediyor. Suç ve Ceza, İnsancıklar, Budala, Ecinniler ve Karamazov Kardeşler de dahil olmak üzere tüm eserleri, neredeyse dünyanın her bir noktasında okunuyor. Dostoyevski, eserlerindeki psikolojik derinliğiyle ünlüdür ve aslında Dostoyevski, edebiyat tarihinin en büyük psikologlarından biri olarak kabul edilir. Deliliğe, cinayete ve intihara yol açan patolojik ruh hallerinin analizinde ve aşağılanma, kendini yok etme, zalimce tahakküm ve öldürücü öfke duygularının keşfinde uzmanlaşmıştır.

Bu içeriğimizde Dostoyevski hakkında merak edilen bilgilere ulaşabilirsiniz.

Fyodor Dostoyevski Kimdir?

Fyodor Dostoyevski veya tam adı ile Fyodor Mihayloviç Dostoyevski, psikolojik olarak insan kalbinin en karanlık köşelerine nüfuz eden Rus romancı ve kısa öykü yazarıdır. 20. yüzyılda önemli bir etkiye sahip olan Dostoyevski, genellikle gelmiş geçmiş en iyi romancılardan biri olarak kabul edilir. Edebi modernizm, varoluşçuluk ve çeşitli psikoloji, teoloji ve edebiyat eleştirisi okulları, onun fikirleriyle derinden şekillendi. Rusya'nın devrimcilerinin iktidara geldiklerinde nasıl davranacaklarını çok doğru bir şekilde tahmin ettiği için eserlerine genellikle kehanet denir. Zamanında gazetecilik faaliyetleriyle de ünlendi.

Dostoyevski en çok Yeraltından Notlar kısa romanı ve dört uzun romanıyla tanınır. Bunlar, Suç ve Ceza, Budala, Ecinniler ve Karamazov Kardeşler'dir. Bu eserlerin her biri, psikolojik derinliğiyle ünlüdür ve aslında Dostoyevski, edebiyat tarihinin en büyük psikologlarından biri olarak kabul edilir. Deliliğe, cinayete ve intihara yol açan patolojik ruh hallerinin analizinde ve aşağılanma, kendini yok etme, zalimce tahakküm ve öldürücü öfke duygularının keşfinde uzmandır.

Bu büyük eserler aynı zamanda felsefe ve politikadaki zamansız ve güncel meseleleri ele alan büyük “fikir romanları” olarak da bilinir. Dostoyevski'nin 'fikirleri ruhlarının derinliklerinde hisseden' entelektüelleri betimlemesinde psikoloji ve felsefe yakından bağlantılıdır. Son olarak, bu romanlar edebi formdaki deneyleriyle bir çığır açmıştır.

Yaşamının Erken Dönemleri

Dostoyevski'nin hayatındaki önemli olaylar -sahte infaz, Sibirya'da hapis ve sara nöbetleri- o kadar iyi biliniyordu ki, Dostoyevski eserlerinin dışında bile kendi zamanında büyük bir ün kazandı. Gerçekten de, en büyük karakterlerini yaratırken hayatındaki son derece dramatik olaylardan yararlanarak efsanesinden sık sık yararlandı. Buna rağmen, hayatındaki bazı olaylar sır olarak kaldı ve dikkatsiz spekülasyonlar maalesef gerçek statüsü kazandı.

19. yüzyılın ilk yarısının diğer birçok Rus yazarının aksine, Dostoyevski toprak sahibi eşraftan doğmadı. Sık sık kendi geçmişi ile Leo Tolstoy veya Ivan Turgenev'in geçmişi arasındaki farkı ve bu farkın çalışmalarına etkisini vurguladı. Birincisi, Dostoyevski'nin her zaman paraya ihtiyacı vardı ve eserlerini basmak için acele etmesi gerekiyordu. Dostoyevski, 'güzel biçimler' ve sabit geleneklerle şekillenen kendi sınıflarının aile hayatını anlatan soylu yazarların aksine, 'tesadüfi ailelerin' ve 'hakarete uğramış ve aşağılanmışların' yaşamlarını araştırdığını sık sık belirtiyordu.

Dostoyevski'nin emekli bir askeri cerrah olan babası, Moskova'daki Mariinsky Yoksullar Hastanesi'nde doktor olarak görev yaptı ve burada hayır davalarını tedavi ederken aynı zamanda özel bir muayenehane yürüttü. Sadık bir ebeveyn olmasına rağmen, Dostoyevski'nin babası sert, şüpheci ve katı bir adamdı. Tüccar bir aileden gelen kültürlü bir kadın olan annesi, aksine, nazik ve hoşgörülüydü. 1828'de Dostoyevski'nin babası bir asilzade rütbesini kazanmayı başardı. 1831'de bir mülk satın aldı ve çok genç Fyodor yaz aylarını taşrada geçirdi. 1833 yılına kadar Dostoyevski, bir gündüz okuluna ve ardından yatılı okula gönderilmeden önce evde eğitim gördü. Dostoyevski'nin annesi 1837'de öldü.

Dostoyevski, annesinin ölümünden sonra Petersburg'daki Mühendis Okulu'na girdi. Babasının ölüm haberini de burada aldı. Belli ki Dostoyevski böyle bir mesleğe uygun değildi. O ve yakın arkadaşı olarak kalan ve dergilerin yayınlanmasında işbirlikçisi olan ağabeyi Mikhail, genç yaşlardan itibaren edebiyatla büyülendi. Çocukken ve öğrenciyken Dostoyevski, Romantik ve Gotik kurguya, özellikle Sir Walter Scott , Ann Radcliffe , Nikolay Karamzin , Friedrich Schiller ve Aleksandr Puşkin'in eserlerine ilgi duyuyordu. Diplomasını aldıktan ve teğmen olduktan kısa bir süre sonra Dostoyevski, kalemiyle yaşayan bir yazar olarak tehlikeli bir kariyere başlamak için görevinden istifa etti.

İlk Eserleri

Dostoyevski'nin yayımladığı ilk yapıt, oldukça özgür ve duygu yüklü bir çeviriydi. Bu, Honoré de Balzac'ın romanı Eugénie Grandet'ti. Dostoyevski'nin karanlıkta uzun süre uğraşması gerekmedi. İlk kısa romanı 'İnsancıklar' zamanının en etkili eleştirmenlerinden tam not aldı ve Dostoyevski, Rus edebiyatının büyük yeni yeteneği olarak selamlandı.

Dostoyevski'nin ikinci romanı Öteki, İnsancıklar'a göre daha düşük bir beğeni ile karşılandı. 1840'lardaki sonraki çalışmaları pek beğenilmedi ancak The Double, yani Öteki, onun en iyi ilk çalışması olarak bilinmeye başlandı ve birçok yönden zamanının ilerisindeydi.

1846'dan 1849'a kadar yaşamı ve çalışmaları, amaçsızlık ve kafa karışıklığıyla karakterize edildi. Bu dönemde yazdığı kısa öyküler ve romanlar, çoğunlukla farklı biçimlerde ve farklı konulardaki denemelerdir. Dostoyevski'nin hayatı, aynı belirsizliği bu dönemlerde de yansıtıyordu. 1847'de Petrashevsky Circle adlı hükûmet karşıtı bir gruba katıldı.1849'da üyeler tutuklandı. Sekiz ay hapis yattıktan sonra Dostoyevski ölüme mahkum edildi. Tam kurşuna dizileceği esnada af kararı çıktı. İdamı, dört yıl kürek ve altı yıl adî hapis cezasına dönüştü.

Dostoyevski, 1859'da Sibirya'da Maria Issaeva ile evlendi ve St. Petersburg'a döndü. Dostoyevski, geçimini sağlamak için kardeşi Mihail ile birlikte Time dergisinin editörlüğünü yaptı ve bir dizi kurmaca eser yazdı. 1861'de hapishanedeki deneyimlerine dayanan bir kurgu eseri olan Ölüler Evinden Notlar'ı yayınladı. Bu dönemdeki yazıları, genel olarak, ilk çalışmalarına göre büyük bir sanatsal ilerleme göstermedi. Dostoyevski'nin bu dönemdeki hayatı, kötü sağlık, yoksulluk ve karmaşık duygusal durumlarla karakterize edildi. Genç öğrenci Polina Suslova'ya aşık oldu ve onunla birkaç yıl ilişki sürdürdü. 1862 ve 1863 yıllarında borçlu olduğu insanlardan uzaklaşmak, sağlığına kavuşmak ve kumar oynamak için yurt dışına çıktı.

Yeraltından Notlar kısa bir romandır. Bu çalışmasında Dostoyevski, insanlığın gerekli bir parçası olarak bireysel özgürlüğün varlığını haklı çıkarmaya çalışır. İnsanın akıl sahibi bir yaratık olduğu ve toplumun insanların mutluluğunu garanti edecek şekilde düzenlenebileceği görüşüne karşı çıkar. İnsanların mutluluktan çok özgürlüğü arzuladıklarında ısrar eder ancak aynı zamanda kontrolsüz özgürlüğün yıkıcı bir güç olduğunu da görür çünkü insanların özgürlüğü yapıcı bir şekilde kullanacağının garantisi yoktur. Gerçekten de tarihin kanıtları, insanların başkalarını ve kendilerini yok etmeye çalıştıklarını gösterir.

Büyük Romanları

Dostoyevski'nin ilk karısı 1864'te öldü ve ertesi yıl Anna Grigorievna Snitkina ile evlendi. Pratik ve sakindi ve bu nedenle ilk karısının ve sevgilisinin tam tersiydi. 1866'da Dostoyevski, belki de farklı düzeylerde çekici olduğu için, büyük romanlarının en popüleri olan Suç ve Ceza'yı yayınladı. Ciddi ve karmaşık bir sanat eseri olarak okunabileceği gibi sürükleyici bir polisiye hikayesi olarak da keyif alınabilir. Roman, ailesine ve kendi kariyerine yardım etmek amacıyla soygun yaparken bir öğrenci olan Raskolnikov tarafından yaşlı bir kadının öldürülmesiyle ilgilidir. Cinayet, romanın en başında gerçekleşir ve kitabın geri kalanı, Raskolnikov'un dedektif Porfiry tarafından ve kendi vicdanı tarafından takibi ile ilgilidir. Sonunda kendini teslim eder ve eyleminin cezasını kabul etmeye karar verir.

Dostoyevskiler 1867'de seyahat ettiler ve dört yıldan fazla bir süre Rusya'dan uzak kaldılar. Ekonomik durumları çok zordu ve Dostoyevski kumar oynarken sahip oldukları azıcık parayı defalarca kaybetti. Budala adlı eseri bu dönemlerde yazdı. Dostoyevski bu eserde 'tamamen güzel adamı' canlandırmayı amaçladığını belirtmiştir. Romanın kahramanı, kötüye giden bir toplumda yaşamaya çalışan iyi bir adamdır ve başarılı olup olmadığı belirsizdir.

Dostoyevski, Ecinniler'i yazmaya 1870'te başladı ve 1871-1872'de yayınladı. Roman, siyasi bir broşür olarak başladı ve 21 Kasım 1869'da Moskova'da meydana gelen siyasi bir cinayete dayanıyordu. Pek çok okuyucu, Ecinniler'i yalnızca zamanın siyasetinin doğru bir açıklaması olarak değil, aynı zamanda Rusya ve diğer yerlerdeki siyasetin geleceği hakkında vizyoner bir açıklama olarak görüyor.

Karamazov Kardeşler, Dostoyevski'nin romanlarının en büyüğüdür. Psikolog Sigmund Freud, bunu tüm zamanların en büyük sanatsal başarılarından biri olarak sıraladı. Roman, dört oğul ve babaları Fyodor'un öldürülmesindeki suçlulukları hakkındadır. Oğulların her biri önemli bir özellikle karakterize edilebilir: Dmitri tutkuyla, Ivan mantıkla, Alyosha ruhla ve Smerdyakov insan doğasındaki çirkin her şeyle. Smerdyakov babasını öldürür, ancak diğer üç erkek kardeş düşünce ve arzu bakımından bir dereceye kadar suçludur.

Dostoyevski, Karamazov Kardeşler'in son bölümünü 8 Kasım 1880'de yayıncısına gönderdi ve kısa süre sonra 28 Ocak 1881'de öldü. Öldüğü sırada Rusya'da kariyerinin zirvesindeydi ve birçok Rus, ölümünün yasını tuttu. Bu dönemlerde ve sonrasında Avrupa'da da beğeni toplamaya başlamış ve kendisine olan ilgi artarak devam etmiştir.