Belki stresli anlarınızda belki de canınız sıkıldığında, bir rahatlama yöntemi olarak parmaklarınızı, belinizi hatta boynunuzu bile kütlettiğiniz oluyordur. Eminim sesinden rahatsız olanlar da oluyordur, bundan hoşlananlar da. Peki bu sesler nasıl ve neden çıkıyor? Gelin hep birlikte bakalım.
En kolay kütleyebilecek/çıtlayabilecek eklem türleri aynı zamanda en tipik eklemler olan 'diartrodiyal' eklemlerdir.
Kıkırdak yüzeylerinde birbirine temas eden iki kemikten oluşurlar; kıkırdak yüzeyleri bir eklem kapsülü ile çevrilidir. Eklem kapsülünün içinde, eklem kıkırdağını koruyan hücreler için bir besin kaynağı olarak da işlev gören 'sinovyal sıvı' olarak bilinen bir yağ bulunur. Bu sinovyal sıvı, oksijen, azot ve karbondioksit dahil çözünmüş gazlar içerir.
Eklem kapsülü uzadıkça genişlemesi bir dizi faktörle sınırlı kalır. Eklem üzerine küçük kuvvetler uygulandığında, hareketi sınırlayan faktörlerden biri eklemin hacmidir. Bu hacim, eklemde bulunan sinovyal sıvı miktarı ile belirlenir. Kapsül içindeki basınç, çözünmüş gazların çözeltiden kaçabileceği bir noktaya düşmedikçe sinovyal sıvı genişleyemez; gazlar çözeltiden çıktığında, hacmi ve dolayısıyla eklemin hareketliliğini artırırlar.
Eklemin gerilmesi kapsülün uzunluğu ile sınırlıdır. Eklemlerinizi kütlettikten/çıtlattıktan sonra röntgenini çekerseniz, içinde bir gaz kabarcığı görebilirsiniz. Bu gaz eklem hacmini %15 ila 20 artırır; artan hacmi %80 karbondioksitten oluşur. Gazlar sinovyal sıvıya geri eriyene kadar aynı eklemi tekrar tekrar kütletemez.
Bunun için araştırmacılar, eklem kütletme sırasında oluşan titreşimleri ölçmek için ivmeölçerler kullanarak sesin enerji seviyelerini tahmin ettiler. İlgili enerji miktarları oldukça azdı.
Çalışmalar ayrıca, eklemler kütlediği esnada iki ses noktası olduğunu da gösterdi, ancak bunun nedenleri bilinmemektedir. İlk sesin çözeltiden çözünen gazla ilgili olması muhtemeldir, ikinci ses ise kapsülün uzunluk sınırına ulaşmasından kaynaklanır.
Aslında bu konuda çok az bilimsel veri var. Ancak bir çalışmada, parmak eklemlerindeki çıtlamalar ile osteoartrit, diğer bir adıyla kireçlenme arasında bir ilişki bulunamadı.
Bununla birlikte, başka bir çalışma, tekrarlanması halinde, eklemi çevreleyen yumuşak dokuyu etkileyebileceğini gösterdi.
Ayrıca alışkanlığa el şişmesinde artışa ve elin kavrama gücünde azalmaya neden olabileceğine de işaret edildi.
Tendonların harekete neden olması için en az bir eklemi geçmesi gerekir. Ancak bir eklem hareket ettiğinde, tendonların eklemle bağlantılı konumu değişmeye zorlanır.
Ardından tendon, eklem ile bağlantılı olduğu orijinal konumuna geri döndüğünde ani bir kopma meydana gelir.
Bu sesler, genellikle oturma pozisyonundan kalkarken veya merdivenlerden yukarı veya aşağı yürürken diz ve ayak bileği eklemlerinde duyulur ve oldukça doğaldır.