Finansal liberalizasyon, ekonominin önemli terimlerinden biri. Kısacası devletin piyasaya hiç karışmaması demek. İlk duyunca çok mantıklı görünüyor, öyle değil mi? Teoride çok güzel dursa da pratikte bazı sorunları var elbette. Finansa liberalizasyon nedir, senin için açıkladık!
Devletler bazen piyasalara müdahale edebiliyor, faiz oranlarıyla oynayabiliyor ya da sermaye ile ilgili kararlar alabiliyor. Finansal liberalizasyon sağladığında ise devlet piyasaya ve finansal işlere hiç müdahale etmiyor.
Finansal liberalizasyon sağlandığında devlet faiz oranlarına karışmıyor. Krediler verilirken devlet karışmıyor ve piyasayı kendi haline bırakıyor. Finansal dünya da devlet müdahelesi olmadan yolunu buluyor.
Paranın serbestçe piyasada dolaşması ve devletin hiç müdahale etmemesi mantıklı geliyor ama bunun ülkelere bazı riskleri de oluyor. Faizleri piyasa kendi belirlediğinde girişimci daha kolay krediye ulaşıyor. Böylece yatırım çoğalıyor ve ülke ekonomisi büyüyor.
Finansal liberalizasyonda en büyük tehlike ani duruşlar. Yabancı paranın sürekli ülkeye girip çıkması ülke ekonomisini zorlayabiliyor. Özellikle gelişmekte olan ülkeler için bu risk daha fazla. Ani duruş yaşandığında döviz kuru çöküyor ve bu durum bankaları zorluyor.
Öyle bir günde 'Hadi ekonomiyi özgürleştirelim' olmaz. Bunun aşama aşama yapılması lazım. Ekonominin özgürleşmesi için önce iç piyasanın buna hazırlanması gerek. Sonra kademe kademe özgürleşme gelebilir. Öyle bir anda her şeyi özgürleştirerek bu sistemin işlemeyeceği çok bariz!
Finansal liberalizasyon gerekli ya da gerekli değil demek tam doğru olmaz. Her ülkenin şartları göz önünde tutularak karar verimesi gerekiyor. Eğer iç piyasada kurumlar yeterince güçlü ve sermayeye ihtiyaç varsa düşünülebilir. Ama gerekli yatırım yoksa faydadan çok zarar getirir.
Gelişmekte olan ülkeler bankacılık denetimlerini güçlendirir, para ve maliye politikalarına disiplin getirirse aşamalı şekilde özgürleştirme düşünülebilir. Aşamalı olarak bunları geliştirip finansal liberalizasyonu sağlamak mümkün.
Ekonomik olarak özgürleşme sağlandığında toplumda eşit bir dağılım sağlanmayabilir. Bankalar ve güçlü sermayesi olanlar kazansa da küçük işletmeler bundan zarar görebilir. Bu yüzden özgürleşme sağlanacaksa küçük işletmeler için de paketler hazırlanmalı.
Finansal olarak özgürleşme teorisi çok mantıklı geliyor. Çünkü devletin müdahalesi olmayan bir ekonomik sisteme dışarıdan para bulmak çok daha kolay. Dışarıdan gelen para ülkeye yapılan yatırım demek, dolayısıyla piyasa bunu istiyor.
Yabancı yatırımcı ülkenin ekonomik gelişmesinin yanında teknolojik gelişmesini de sağlıyor. Ama kötü bir yanı da var. Bazen gelen yatırımcılar kısa süreliğine gelip gidiyor ve ülkeye pek katkısı olmuyor. Hatta gittiğinde ülke ekonomisi kötü bile etkileniyor.
Yapılan araştırmalar gösteriyor ki finansal liberalizasyon her ülkeye uymuyor. Sağlam denetime sahip ve yerleşmiş kurumları olan ülkeler için finansal liberalizasyon iyi olabilir. Ama düzenlemeler konusunda zayıf ülkelerde çok işe yarar bir formül değil. Yani gelişmekte olan ülkeler için risk daha fazla diyebiliriz.