Osmanlı tarihi hem uzunluğu hem de olayları bakımından her vakit ilgi çekici olmayı başarabiliyor. Hele ki 'Düzmece Mustafa' gibi olaylar söz konusu olduğunda ister istemez çokça spekülasyon söz konusu oluyor. Biz de sizin için konuyu birçok bakıştan inceledik ve Mustafa Çelebi'nin neden 'düzme' olduğunu anlatmaya çalıştık.
Not: Bugün belli ki birçok tarihçi Mustafa Çelebi'nin Yıldırım Bayezid'in oğlu olduğu konusunda hemfikir.
Kaynak: İslam Ansiklopedisi
Babası ile Ankara Savaşı'na katılan ve Hamîd ile Teke sancağı askerlerinin başında bulunduğu kaynaklarda zikredilen Mustafa Çelebi, savaş sırasında kaybolur.
Sırasıyla Trabzon, İsfendiyaroğulları (Çankırı çevresi), Niğde'ye sığınan Mustafa Çelebi buralarda barınamaz, Eflak'a gider ve burada Voyvoda Mirčea'dan destek görür. Ancak burada da fazla kalmaz ve son durak olarak Selanik'te ortaya çıkar.
Rumeli beylerinin bazılarının da desteği ile Tesalya-Selânik yöresinde faaliyete geçer. Fakat kardeşi Çelebi Mehmed’in süratle yetişmesi üzerine mağlûp olarak bir gece Cüneyd Bey’le beraber Selânik Kalesi’ne sığınmak zorunda kalır.
İmparatorun hesabına göre Mustafa Çelebi, Bizans ile Osmanlı arasındaki barışın garantisidir. Önce İstanbul sonra Limni adasına geçen esir Mustafa Çelebi; Sultan Mehmed'in ölümü, II. Murad'ın tahta çıkması ve Osmanlı-Bizans ilişkilerinin bozulması ile İmparatorun da desteği ile Gelibolu'ya çıkar. (15 Ağustos 1421)
Gelibolu halkı ona tâbi olduysa da kale muhafızları teslim olmaz. Bunun üzerine ise Bizans ordusunun kumandanı Demetrios Gelibolu Kalesi’ni kuşatır.
Askerleri karşı tarafa geçince Bayezid Paşa da teslim olmak zorunda kalır. Mustafa Çelebi ise Ankara Savaşı'nda aldığı yaraları göstererek Bayezid Paşa'ya Yıldırım'ın oğlu olduğunu kanıtlamaya çalışır ve kendisini Vezir yapmak ister.
Ve bu olaydan sonra da Edirne’ye giderek hükümdarlığını ilân eder (Kasım 1421) ve adına para kestirir. Bunu haber alan Gelibolu muhafızı Şah Melik de kaleyi Demetrios Laskaris’e teslim eder.
Önce Bizans kuvvetlerini İstanbul'a yollar ardından burada kendi askeri örgütlenmesini tamamlar ve Edirne'ye geri döner. Bundan sonraki hedefi ise Osmanlı'nın ilk başkenti Bursa'dır.
İki taraf Ulubat suyu önünde karşılaşır. Mustafa’nın 4000 kişilik kuvvetle yapmak istediği baskın Yeniçeriler tarafından sonuçsuz bırakılır.
Bunlarla da yetinmeyen Murad, Vezir Hacı İvaz Paşa aracılığıyla Mustafa Çelebi'nin aslında Yıldırım Bayezid'in oğlu olmadığını, onun 'Düzmece' olduğu söylentisini yayar. Rumeli Beyleri de 'kandırılmıştır.' Mustafa'ya 'düzme' denmesi muhtemelen bundan sonra olur.
Şehirden kaçan Mustafa Çelebi Osmanlı kuvvetleri tarafından takip edilir ve Tunca nehri kenarındaki Kızılağaç Yenicesi’nde yakalanıp Edirne’ye getirilerek II. Murad'ın emriyle kale burcuna asılarak idam edilir. (1422 kışı)
Mustafa Çelebi, Murad’a hitaben bir şey söylemek istese de buna fırsat verilmez ve asılır. Mustafa Çelebi'nin Bizans'taki rehin oğluna ne olduğuna dair ise kayıtlarda hiçbir şey yoktur. Mustafa Çelebi ile ilgili bazı rivayetlere göre ise de kendisinin Eflak’a, oradan Kefe’ye kaçmayı başardığını, daha sonra Selânik’e dönerek 1430’da şehir Osmanlılar’ın eline geçinceye kadar buralarda faaliyet gösterdiğini söyler.
Bu rivayet, Halil İnalcık’a göre, Venedik tarafından Yıldırım Bayezid’in oğlu olduğu iddiasıyla ortaya çıkarılan ve 1425 baharında Selânik’e çıkıp Venedik donanmasıyla iş birliği yapan diğer bir Düzme Mustafa’dır.