İktisat, kuşkusuz ki dünyayı değiştirmek ve etkilemek anlamında en önemli sosyal bilimlerden biridir. Ve bu etkiyi yaratan büyük düşünürler ise, kitleleri, siyasetçileri, ülkeleri peşlerinden sürüklemişlerdi. Hatta Keynes’in bir zamanlar söylediği gibi, “Politikacılar bir süre önce ölmüş iktisatçıların kölesidir”.
Dünya tarihine etki eden çok sayıdaki değerli ekonomist ve düşünürün hepsini sıralamak mümkün olmasa da, aralarından 10 tanesini sizler için listeledik.
İskoç filozof Smith, modern ekonominin babası kabul edilir.
1776'da yazdığı ünlü 'Ulusların Zenginliği' (Wealth of Nations) kitabında teorilerini savundu. “Görünmez el” teorisi ile ekonomide ve piyasada bir tür doğal bir düzen olduğunu savunurken, buna yapılacak her müdahaleye de karşı çıktı. İktisatın bireysel olduğunu, yani kişilerin kendi çıkarları için hareket ettiğini söylerken, serbest piyasa ekonomisi savunucularının en önemli görüşünü ortaya atmış oldu.
Dönemin hiç şüphesiz en önemli iktisatçılarından olan Keynes ise, makroekonominin kurucusu kabul edilir. Klasik ve neoklasik iktisatçıların aksine, piyasaların her zaman kusursuz işlemediğini, dönemsel olarak arz ve talep uyuşmazlıkları yaşandığını ortaya koyan Keynes, bu durumlarda kamu müdahalesinin kaçınılmaz olduğunu savundu. Sosyalizmin yükselişte olduğu bir dönemde Keynes bu tezi ile “kapitalizmin tamircisi” oldu diyebiliriz.
1929 krizi ile mevcut tezlerle baş edemeyen yönetimler, onun politikalarını uygulayarak krizden çıkmayı başarmıştır. Bugün hala dönem dönem ekonomiyi canlandırma politikalarında Keynes’in görüşlerine başvurulur.
Kesinlikle dünyaya en fazla etki eden iktisatçılardan. Görüşleri bir dönem dünyayı ikiye böldü. Hegel’in tarih anlayışını kapitalizmi analiz etmede kullanan Marx, liberal iktisatçıların emek değer teorisini aldı ve ortaya koyduğu 'artı değer kavramı' ile emeğin sömürüldüğünü söyledi. Marx bugün hala görüşleri en çok tartışılan isimlerden biri.
Son halini 1894 yılında alan Kapital, iktisat ve siyaset biliminin en önemli baş yapıtlarındadır.
Parasalcılık yani 'monetarizm', büyük ölçüde Nobel ödüllü iktisatçı Friedman tarafından geliştirilmiş bir teoridir. Friedman ağırlıklı olarak para teorisi, para tarihi, tüketim analizi ve istikrar politikaları üzerinde çalıştı. 'Keynesyen' ekonomiye karşı çıktı ve Ronald Reagan’a danışmanlığı sırasında verdiği önerilerle küresel çapta önerileri büyük yankı uyandırdı.
Son yıllarda dünyamızı en çok etkileyen iktisatçılardandır.
İngiltere doğumlu Malthus'un fakirlik üzerine görüşleri gaddarca bulunabilir. Ancak sadece iktisatta değil, birçok bilim alanında önemli etkilere neden olduğu kesin. Malthus'a göre, fakirlik bazı kesimler için kaçınılmaz ve doğaldır. Bu insanlar basitçe, “hayat piyangosu isabet etmemiş talihsiz kişilerdir”. Nüfus, gıda ürünlerinden çok daha hızlı arttığı müddetçe yoksulluk da kaçınılmaz olacaktır. Nüfus teorisi ile ünlüdür ve görüşleri Darwin'i de etkilemiştir.
Almanya doğumlu List ise, tamamen serbest dış ticarete karşı durdu. Gelişmekte olan ülkelerin başta sanayi olmak üzere gelişmelerini tamamlayabilmeleri için, tarife ve benzeri önlemlerle korunması ve teşvik edilmesi gerektiğini savundu. Avrupa Ekonomi Topluluğunun kurulmasında zemin teşkil etti. Japonya da gelişme yolunda List’in önerilerini takip etmiştir.
Neoklasik iktisatçılar arasında en önemli isimlerden biridir. İsmini verdiği Fisher denklemi (miktar teorisi) ile para miktarındaki artışın, paranın değerinin düşmesine ve enflasyona neden olacağını ortaya koydu. Sonradan Friedman'ın formüle edeceği Monetarist görüşün temellerini Fisher atmıştır. Friedman, Fisher'ı en büyük Amerikan iktisatçısı olarak nitelendirirdi.
Hayek sıkı bir liberal ve serbest piyasa ekonomisi savunucusuydu. 'Avusturya İktisat Ekolü'nün önemli isimlerinden biridir. Liberal ekonomiyi savunan tezleriyle 1974 yılında Nobel İktisat ödülünü aldı.
Hayek de Keynes’in çalışmalarına karşı çıktı. Krize karşı kamu harcamalarına ağırlı vermeyi öneren Keynes politikalarına karşı, özel mülkiyet ve yatırımların önünün açılmasını savundu. “Kölelik Yolu” isimli eserinde merkezi planlamaya savaş açarken, faşizmin bir kapitalizm ürünü olduğu yönündeki görüşlere de saldırdı. Hayek’in görüşleri ABD’de ve tüm dünyada neoliberal politikalarda etkili oldu.
Yazdığı Principles of Economics eserinde Marshall, fiyatın arz ve talebin karşılanması sonucunda ortaya çıktığını açıklamaya çalışmış, bir pazarda fiyatlar düştükçe talebin artacağını, yükseldikçe azalacağını öngörmüştü. 'Klasik okul' adı verilen iktisadi düşünce akımının herkes tarafından kabul edilen lideridir. Keynes'e de hocalık etmiştir.
3 yaşında Yunanca, 7 yaşında Latince öğrenmeye başlayan, bu aralıkta ise Platon, Heredot okuyup matematik ve tarih öğrenen bu muazzam zeka, en önemli düşünürlerindendir. Küçük yaştan itibaren aldığı iyi eğitim sayesinde sadece ekonomide değil, felsefede de etkili olan bir isim.
Mill, aynı zamanda ateşli bir kadın hakları savunucusuydu ve feminizm akımına da öncülük etti. İngilizce 'insanoğlu' anlamına gelen 'mankind' sözcüğünü ilk reddeden kişidir.
Keynes ve Marks`ın üzerine çıkabilen iktisatçı henüz olmadı. Bu arada bu işlerle ilgilenenlere Rudolf Hilferding`in Finans Kapital kitabını tavsiye ederim. 200-250 sayfalık bir kitap olmasına rağmen bir çok Marksist iktisatçı tarafından "Kapital`in 4. cildi" diye tanımlanmaktadır.
Karl Marx ve sosyalist akım iktisatçılar dışındaki bütün iktisatçılar devlet eliyle beslenmiş ve programlanmış döneminin gereklerini sermayece düzenlenmiş iktisatçılarıydı ama bu demek şu değil sadece Karl Marx değil kapitalist düzeni anlamak için Karl Marx (Kapital 1. 2. 3. ciltleri) ve bütün iktisatçılar okunup yorumlanması gerek. Neyse sözü Karl Marx'a bırakmak lazım :) Beyaz yakalılara gelsin. "Daha iyi giysiler ile yiyecekler, daha iyi muamele görmek ve efendinin bağışladığı daha geniş bir toprağa sahip olmak, kölenin sömürülmesini ne derece ortadan kaldırırsa, ücretli işçininkini de işte o kadar kaldırır."