Oldukça lezzetli ve faydalı olan balı evimizden eksik etmiyoruz. Peki tadına bayıldığınız ve sık sık tükettiğiniz balı yeterince iyi tanıyor musunuz? Sayısız faydası olan ve şifa dolu Türkiye'nin ballarını sizler için araştırdık. Balların üretildiği bölgeleri, insan sağlığına faydalarını ve tüm özelliklerini detaylarıyla öğrenmenize yardımcı olacak bilgileri yazdık. Gelin hep birlikte Türkiye'nin birbirinden farklı ballarını öğrenelim.👇
Üretildiği bölge: Artvin yöresi
Artvin yöresinin ormanlarındaki Akasya ağaçlarının çiçek özlerinin toplanmasıyla oluşuyor. Doğal koşullarından dolayı kendine has bir aroması bulunuyor.
Kaçkar Akasya balı, diğer balların arında en iyisi sebebi ise; yerleşim alanlarına en az 10 km uzaklıktaki akasya ormanlarında yer alan kara kovanlardan elde ediliyor olması.
Petek ve süzme akasya balı olarak satılıyor.
Akasya balının faydaları: Özellikle sinir sistemini koruyucu ve güçlendirici özelliği bulunuyor. Ağız yaralarının tedavisi, akciğer hastalıklarının iyileştirilmesi, bağırsak iltihabının, bel ağrılarının, cilt lekelerinin giderilmesi, hafızanın güçlendirilmesi ve kanın temizlenmesinde büyük faydası olduğu biliniyor.
Üretildiği bölge: Ayder yaylası, Rize.
Rize, Ayder yaylasında üretilen bal, oldukça ünlü ve eşşiz özelliklere sahip. Ayder yaylasında ağaç bulunmuyor. Bu bölgede yaklaşık 450- 500 çeşit çiçek bulunuyor ve bunların içerisindeki 80-90 endemik çiçek sadece bu bölgede yer alıyor. Arılar, haziran ayının son haftasında çiçeklere ulaşıyor ve ağustos ayının son haftasına kadar ballarını tamamlıyorlar.
Herhangi bir katkı maddesi bulunmayan ballar, ısıl işlem uygulanmadan sağılıyor. Sıcaklığın 40 derecenin üzerine çıkması durumunda bal içerisindeki enzimler ve polenler etkisiz hale geleceğinden Anzer balı, soğuk sağım tekniğiyle üretiliyor.
Anzer balının faydaları: Anzer balı, kahvaltılık bir bal değil. Genellikle hastalıkların tedavisinde şifa niyetine tüketilir. Besin değerleri oldukça yüksek ve kaliteli bir bal olduğu için abartılı bir şekilde kullanılmamalıdır. Enerji ve yorgunluğu hafiflettiği için sporcular da sık sık kullanır.
Faydaları saymakla bitmeyen Anzer balının, antioksidan özelliği sadece kış hastalıklardan korumakla kalmıyor, bağışıklık sistemini güçlendirdiği için vücuda içten dışa bir koruma sağlıyor. Sindirim sistemine oldukça faydalı olan Anzer balı, ishali kesme özelliği ile de sıkça kullanılıyor. İçinde birçok vitamin ve mineral bulunan Anzer balı, kış günlerinde de hastalıklardan koruyor.
Üretildiği bölge: Trakya bölgesi.
Ayçiçeği yoğun olarak Trakya bölgesinde yetiştirilen bir bitki türü. Arılar bu çiçekten nektar alırken bitkinin tozlaşmasına katkıda bulunuyor, döllenmesini sağlıyorlar ve bu şekilde ürün kalitesine katkı sağlamış oluyorlar.
Kovandan alındığında, altın sarısı bir renge sahip ve kendine öz bir tadı var. Çok çabuk şekerleniyor. Çiçek balıyla karıştırılıp satılıyor ve aynı zamanda helva işleminde de kullanılıyor.
Ayçiçek balının faydaları: Doğal bir ateş düşürücü etkisi bulunuyor. Bağışıklık sistemini güçlendiriyor. Aynı zamanda akciğer ve birçok kanser çeşidinin tedavisinde tüketilmesi öneriliyor. Enerji verdiği için günlük tüketim için uygun.
Üretildiği bölge: Türkiye geneli.
Dünya çam balı üretiminin yüzde 90’ı ülkemizde yapılıyor. Çam balının en önemli özelliği, kıvamı bozulmadan ve donmadan yıllarca saklanabilir olması.
Çam ağaçlarında yaşayan ve “basra” olarak bilinen canlıların salgıladığı tatlı maddeler bal arıları tarafından toplanır ve değiştirilir. Çam balının oluşumu iki aşamada gerçekleşir. Bu bal çeşidi, diğer balların aksine arıların çiçeklerden topladığı nektarlardan değil, çam ağaçları üzerinde oluşan reçineleri işleyerek elde ettiği salgı balıdır. Yoğun olarak Ege ve Akdeniz bölgelerinde üretilir. Koyu bulanık kahverengi renktedir. Keskin bir tadı vardır.
Çam balının faydaları: Besin değeri çok yüksek olmasa da boğaz rahatsızlıklarına iyi gelir. Şekerlenmeye karşı dayanıklı olması sebebi ile tıpta ve gıda sektöründe birçok üründe kullanılır.
Üretildiği bölge: Türkiye geneli.
Çiçek balı, farklı ve karışık çiçek bitki örtüsünün bir arada bulunduğu yerlerde üretiliyor. Yoğunluk olarak farklı bir çiçeğin ağır basmadığı yerlerde üretilen bal, çiçek balı olarak adlandırılıyor.
Çiçek balının faydaları: Kanser hastalıkları, idrar yolları enfeksiyonu, kalp hastalığı ve sivilcelenme gibi cilt sorunlarıyla mücadelede etkili olan çiçek balı, bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı oluyor. Aynı zamanda kolestrol düşürücü etkisi bulunan çiçek balının, yaşlanmayı geciktirmesi ve kilo kontrolüne katkısı da bulunuyor.
Üretildiği bölge: Doğu Karadeniz
Ormangülü, Kaçkar Dağları’nın eteklerinde 1500-1800m. rakımlı ormanlık alanlarda yetişen bir bitki türü. Bu bölgede kovanlar, ormanın bitip yaylanın başladığı yere yakın bir noktaya konulduğundan arılar, orman bitkilerinin çiçeklerinin yanı sıra yayla çiçeklerinden de bal üretebiliyor. Bu bal, yerli safkan ve Kafkas arıları tarafından üretilen özel bir bal türü. Kendine has aroması var. Ormangülü balı halk arasında “deli bal” olarak da biliniyor.
Deli balın faydaları: Tedavi edici ve tatlandırıcı olarak kullanıldığı bilinen deli bal; sinir bozuklukları, şeker hastalıkları, yüksek tansiyon, mide ve bağırsak problemleriyle mücadelede oldukça etkili. Aynı zamanda sabahları aç karnına bir çay kaşığı bal tüketimi metabolizma hızlandırıcı etkiye sahip.
Not: Deli balın az miktarda tüketilmesi gerektiğini unutmayın. Günlük tüketiminiz 1 çay kaşığını aşmamalı.
Üretildiği bölge: Akdeniz bölgesi
Hayıt balı Akdeniz ikliminde yetişen, “beş parmak” otu da denilen ve haziran – temmuz aylarında çiçek açan hayıt bitkisinden elde ediliyor. Hayıt balı hoş kokulu, geç şekerlenen, son derece kaliteli koyu renkli bir bal türüdür. Tüketildiğinde damakta hayıt bitkisinin özelliği olan hafif buruk bir tat bırakır.
Hayıt balının faydaları: Kansere karşı doğal bir koruyucu ve özellikle koyu renkli ballarda anti kanserojen özellikleri daha fazla. Birçok faydası olan hayıt bitkisinin balı düzenli tüketildiğinde vücut direncini arttırıyor ve hastalıklara karşı koruma sağlıyor.
Üretildiği bölge: Artvin, Rize, Yalova ve Bursa.
Bahar aylarında ıhlamur ağaçlarının etrafına yerleştirilen kovanlardaki arıların ıhlamur ağacı çiçeklerinden topladıkları nektarla elde ediliyor. Balın kıvamı diğer ballara göre daha koyu, tat ve kokusu da farklı.
Ihlamur balının faydaları: Terlemeye yardımcı olduğundan soğuk algınlığı tedavisinde faydalı ve ateş düşürücü etkisinin yanında öksürüğe de iyi geliyor. Korku ve kaygıyı azaltıcı etkisiyle depresyon ve stres etkilerini azaltarak rahatlamaya yardımcı oluyor. Aynı zamanda migren ağrılarında etkilidir, kan basıncını düşürerek çarpıntıları giderir. Kalp ve damar hastalıklarında da etkilidir.
Üretildiği bölge: Türkiye geneli.
Karabaş otu, nisan ayında açmaya başlayarak mayıs sonu haziran başlarına kadar çiçeklenmeye devam eder. Rengi genelde koyudur. Üretimi verimi yağışlara bağlı olduğundan kolay elde edilemeyen ender bal türlerinden biridir. Arılar bu balı, karabaş otunun en verimli zamanında topladıklarından nektarı yüksek kaliteli bir bal ortaya çıkar. İçerdiği saponinler, glikozidler, sineoller sebebiyle çok bir zengin besin maddesidir. Amino asit (prolin) değeri diğer ballardan 3-4 kat daha fazladır.
Karabaş otu balının faydaları: Damar sertliğini önlemeye yardımcı olur. Kalp damarlarını açarak kalbi kuvvetlendirir. Ağrı kesici özelliğe sahip olan karabaş otu balı, sinirlilik halini dengeler, sara nöbetleri ve astım krizine iyi gelir.
Üretildiği bölge: Türkiye geneli.
2013 yılında Fransa’da düzenlediği bal yarışmasında oy birliğiyle dünyanın en iyi balı seçilen karabuğday balı, üretildiği alanın tamamında karabuğday ekili olan yerlerden elde ediliyor. Balın üretimi tek yönlüdür ve arı, çoğu vitamini içeren karabuğday çiçeğinden tek yönlü beslenme yapar. Böylece saf bir bal elde edilir ve karabuğday balı, karabuğday bitkisinin içerdiği tüm vitaminleri ve aminoasitleri kendi bünyesinde taşır. Saf beslenmeyle neredeyse kırmızı renkte, yoğun aromalı ve yüksek vitamin değerli bir bal ortaya çıkar.
Karabuğday balının faydaları: Yüksek vitamin ve mineral içeriğiyle vitamin ihtiyacını karşılamada doğal bir seçenektir. Aynı zamanda içerdiği yüksek demir oranıyla kansızlığa karşı oldukça faydalıdır.
Üretildiği bölge: Karadeniz bölgesi.
İçi oyulmuş, iki tarafı tapayla kapatılmış bir kütüğün içine arıyı oturtmakla yapılan en doğal arıcılık türü. Petekler doğal olduğundan süzmeden tüketilir, bu sayede mum ve balın yanı sıra polen de daha fazla tüketilmiş olur. Bu balın kalitesini belirleyen şey, kovanın içinde bulunduğu floranın zenginliğidir.
Karakovan balının faydaları: Kış hastalıklarına karşı vücudu korur ve direnci artırır. Sabahları aç karnına bir tatlı kaşığı alınabilir, bu midenizle boğazınızı temizler ve mide yaralarınızı iyileştirir.
Not: Karakovan balı herhangi bir şekilde ısıtılmamalı ve pişirilmemelidir.
Üretildiği bölge: Türkiye geneli.
Keçiboynuzu balı, yoğunlukla keçiboynuzu ağaçlarının çiçeklerinden toplandığından monoflora keçiboynuzu balıdır.
Keçiboynuzu balının faydaları: Keçiboynuzu ağacı, kalsiyum bakımından çok zengindir. İçerdiği E vitamini sayesinde öksürüğe, gribe, kemik erimesine ve kansızlığa iyi geldiği bilinir. Balgam söktürür, bronşları açar, nefes darlığında oldukça etkilidir. Sigara tiryakilerine mükemmel fayda sağlar. Yüksek vitaminler ve minareler içerdiğinden diş ve diş etleri üzerinde olumlu etkileri vardır, kalbe faydalıdır, çarpıntıyı önler, insan vücuduna giren radyasyonu dışarı atar.
Üretildiği bölge: Ege, İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri.
Yüksek rakımlı yaylalarda yetişen kekiklerin nektarından elde edilir. Saf kekik otundan öz toplayan arılar tarafından üretilen şeffaf, kekik kokulu, buruk tatlı bir baldır. Kekik balı, açık altın sarısı renginde olup tadı ve aroması oldukça hoştur.
Kekik balının faydaları: Enzim içeriği bakımından çok zengin olan kekik balı, antiparaziter etkisiyle bilinir. Soğuk algınlığını kısa sürede giderir ve yara iyileştirici özelliği vardır. Karaciğer başta olmak üzere mide, astım ve egzama hastalıklarına iyi geldiği bilinir.
Üretildiği bölge: Türkiye geneli.
Kestane ağacı yılda yalnızca 30-40 gün boyunca çiçekli kalıyor. Bu nedenle arıların kestane poleni toplama süresi diğer bitkilere göre daha kısa. Koyu kahve renkli, buruk, biraz acı ve kestaneye özgü tadı ve kokusu olan bir baldır.
Kestane balının faydaları: Yaraların iyileşmesinde çok etkilidir. Bunun sebebi ise; arıların üretim aşamasında bala glikoz oksidaz enzimini ilave etmesi. Bu enzim balın içindeki şekerden az miktarda hidrojen peroksidin üretilmesine yol açıyor. Balın içindeki hidrojen peroksit durmadan yenilendiği için de yaralardaki bakterilerin öldürülmesi için az miktarda kestane balı yeterli oluyor. Ayrıca, adale ağrıları ve titremesi, uyuşmasının giderilmesinde etkili olduğu, ayrıca kanın temizlenmesine ve kemiklerin kuvvetlenmesine de yardımcı olduğu klinik denemelerle kanıtlanmış.
Üretildiği bölge: Isparta ve Burdur köyleri.
Lavanta tarlalarına yerleştirilen kovanlarda yaşayan arılar tarafından lavanta çiçeği nektarlarından toplanan polen tozlarından üretilir, doğal ve değerli bir baldır.
Lavanta balının faydaları: Düzenli kullanıldığında sinir sistemini güçlendirir. Sedef, egzama, vitiligo gibi cilt hastalıklarının tedavisinde faydalıdır. Hepatit B ve Hepatit C hastalıklarıyla mücadelede etkilidir. Mide ve karaciğere bağlı tüm hastalıklarda etkilidir. Sindirim sistemini düzene sokar, bağırsak florasını güçlendirir. Kalbi kuvvetlendirir ve bağışıklık sistemini güçlendirir.
Üretildiği bölge: Trakya bölgesi.
Trakya bölgesindeki Istranca dağlarının eteklerinde, meşe ormanlarının bol olduğu yerlerde üretilmektedir. Meşe yapraklarının üzerine düşen basranın salgılanmasıyla oluşan sıvının arılar tarafından toplanarak kovanlarına taşınması suretiyle elde edilir. Çabuk donmadığından kahvaltıda tüketilmesi uygun olan bir bal türüdür.
Meşe balının faydaları: Doğal antioksidan madde özelliği gösterir. Serbest radikallerin neden olduğu reaksiyonları durdurarak veya engelleyerek kanser, kalp hastalığı ve akciğer hastalıkları gibi pek çok hastalıkların oluşumuna engel olur.
Üretildiği bölge: Akdeniz yöresi.
Bol miktarlarda ve yüksek düzeyde kalsiyum fosfat ve demir fosfat içerdiği belirlenen narenciye balı, açık sarı renkte ve akışkandır. Meyve ağaçlarına özgü bir koku ve lezzete sahiptir.
Narenciye balının faydaları: Bol miktarda C vitamini içerir. Karaciğere olumlu etkisi vardır. Sinirleri yatıştırmada ve kramp çözmede önemli bir etki gösterir.
Üretildiği bölge: Akdeniz, Ege, Trakya ve Karadeniz bölgeleri.
Çiçekleri arılar için zengin bir nektar ve polen kaynağı olan püren, ilkbahar ve sonbaharda çiçeklenen türlere sahiptir. Püren balı kendine özgü aromalı, hafif acımtırak, oldukça kıvamlı ve değerlidir. Arıların bir maki türü olan püren bitkisinin çiçeklerinden topladığı öz, bala vişne suyu tadı katar. Böylece değişik ve hoş bir tat meydana gelir. Anzer balından sonra en değerli ve üretimi az olan bir bal türüdür.
Püren balının faydaları: Karaciğer yağlanması ve idrar yolları rahatsızlıklarıyla mücadelede tavsiye edilir. Yüksek enerji veren bir özelliktedir.