Ekonomi bazen uzun soluklu bir maraton, bazen de akıllıca atılan birkaç adımla koşulan bir sprint gibi. Kimisi onlarca yıl çabalayıp hala aynı yerde sayarken, bazı ülkeler kısa sürede hem kendi halkını hem de dünyayı şaşırtacak ekonomik hamleler yaptı. İşte son 30 yılda adeta küllerinden doğan, fakirlikten kalkınıp parlayan ülkeler…
Hazırsan başlıyoruz! 👇
Güney Kore dediğimizde çoğumuzun aklına BTS geliyor ama onların esas hikâyesi çok daha derin. 1950’lerde savaşla yerle bir olan ülke, 90’larda bile hâlâ toparlanmaya çalışıyordu. Sonra ne mi oldu? “Eğitim, teknoloji ve ihracat” dediler; Samsung’la, LG’yle, Hyundai’yle dünyaya açıldılar. K-pop ve Kore dizileriyle hem gönülleri hem dolarları topladılar, bravo valla!
Çin uzun süre her şeyin üretildiği yer olarak anıldı, ucuz iş gücüyle dev bir fabrika gibiydi. Ama öyle bir sistem kurdular ki hem altyapı büyüdü hem şehirler resmen baştan yazıldı. Şimdi Huawei, Xiaomi gibi markalarla teknoloji alanında da devleştiler. Eskiden sadece üretici olan Çin, artık tasarlayan ve pazarlayan bir süper güç. İtiraf edelim, az buz iş değil bu.
Uzun yıllar savaşların etkisiyle yoksulluk çeken Vietnam, 1986’daki “Doi Moi” reformlarıyla büyük bir dönüşüm sürecine girdi. Sanayiye, özellikle de elektronik ve tekstil üretimine odaklandılar. Yabancı yatırımcılara cazip fırsatlar sunarak global firmaların üretim üssü haline geldiler. Genç, çalışkan ve düşük maliyetli iş gücü de bu yükselişi destekledi. Bugün Çin’e alternatif arayan her yatırımcı Vietnam’a bakıyor.
Estonya, Sovyetler Birliği’nden kopup bağımsızlığını kazandığında, elinde neredeyse hiçbir şey yoktu. Ancak dijitalleşmeyi erken fark edip tüm devlet sistemini online ortama taşıyarak fark yarattı. Bugün Estonya'da şirket kurmak, vergi ödemek ya da doktor randevusu almak tamamen internetten yapılıyor. Nüfusa oranla en fazla girişimciliğe destek veren ülkelerden biri oldular. Küçük ama zekice bir kalkınma örneği.
1994’te yaşanan soykırım sonrası dünya Ruanda’dan umut kesmişti. Ancak ülke, istikrarı sağladıktan sonra sağlık, eğitim ve girişimcilik alanlarında örnek işler başardı. Özellikle kadınların siyasette ve ekonomideki güçlü rolüyle dikkat çekiyor. Çevre duyarlılığı ve güvenli şehir yapısıyla Afrika’nın yükselen yıldızlarından biri haline geldi. Felaketten kurtulup reformla ilerlemeyi başaran nadir ülkelerden biri oldular.
Dubai ve Abu Dhabi gibi şehirler bir zamanlar çöl kasabasıyken, bugün modern dünyanın simgeleri. Petrol zenginliği, onları geçici bir refaha değil, stratejik yatırımlarla kalıcı bir kalkınmaya taşıdı. Finans, turizm, teknoloji ve inovasyon alanlarında kendilerini yenilemeye devam ediyorlar. Bugün dünyanın en yüksek binası, en işlek havalimanlarından biri ve en vizyoner şehir planlamaları bu ülkede.
Komünist sistemden serbest piyasa ekonomisine geçişte büyük zorluklar yaşayan Polonya, 2004’te Avrupa Birliği’ne katılarak yeni bir sayfa açtı. AB fonlarını etkili kullanarak altyapıdan eğitime kadar her alanda modernleşme sağladılar. Bugün Avrupa'nın otomotiv ve elektronik üretiminde güçlü oyuncularından biri haline geldiler. Ekonomik özgürlük sıralamalarında da üst sıralarda yer alıyorlar. Akılcı reformlar ve disiplinli ekonomi yönetimi sayesinde başarıyı yakaladılar.
Doğal afetler ve yoğun yoksullukla anılan Bangladeş, 2000’li yıllarda hazır giyim sektöründe adeta patlama yaşadı. Özellikle kadın işçilerin yoğun katılımı sayesinde dev bir üretim kapasitesi oluşturuldu. Mikro kredi sistemleri, kadın girişimciliğini destekleyerek toplumsal kalkınmayı da hızlandırdı. Bugün Zara’dan H&M’e kadar birçok dünya markası ürünlerini burada üretiyor.
Şili, istikrarsız yönetim ve krizlerle dolu geçmişini reformlarla geride bırakmayı başardı. Özellikle bakır madenciliğinden elde ettikleri gelirle sağlam bir ekonomik temel oluşturdular. Eğitim ve sağlıkta yapılan yatırımlar, toplumun refah düzeyini artırdı. Aynı zamanda teknoloji girişimciliğine destek veren politikalarıyla da dikkat çekiyorlar. Güney Amerika’nın “ekonomik model ülkesi” olarak anılmaları tesadüf değil.
Türkiye de aslında 90’lardan sonra birçok alanda gelişim gösterdi. Sanayi, inşaat ve ihracat alanında büyük hamleler yapıldı. Ancak istikrar, yüksek enflasyon ve dış borç gibi sorunlar zaman zaman bu başarıların gölgede kalmasına neden oldu. Yani potansiyel büyük ama sürdürülebilirlik konusu hâlâ tartışmalı. Ama listenin dışında bırakmak da olmazdı…
