Gerçek hayatta yapamadıklarımızı oyunlarda yapmakta çoğu zaman sakınca görmüyoruz. GTA oyunlarında en hızlı arabaları çalmak veya masum bir NPC'yi pataklamak hiç problem değil örneğin. Ancak kimi oyunlar var ki sahip oldukları ahlak sistemleri ile sizi ne kadar kötü bir insan olduğunuza göre yargılayıp oyunun sonunu ve başınıza gelecekleri de buna göre karşınıza çıkartıyor.
İlk bakışta neden bu kadar popüler olduğuna anlam verememenizin olası olduğu Undertale bağımsız oyunların gücünü kanıtlayan en önemli yapımlardan. Kendine has mizahı, hikaye anlatımı ve karakterleriyle büyük popülerliğe ulaşmış Undertale'da kötü olmanın ciddi sonuçları var. Oyun sizi savaşların içine sokuyor evet, ancak bunların hiç birinde size 'savaşmak zorundasın' da demiyor (gerçi aksini de söylemiyor). Eğer savaşarak yaratıklara zarar verirseniz oyunun daha karanlık sonu ile karlılaşırken barışçıl bir yol seçerseniz oyunu çok daha iyi bir sonla bitirebilirsiniz. Ayrıca bazı karakterleri konuşarak ikna edebileceğinizi de hatırlatalım.
Bir ütopyanın işin içine insan faktörünü ve hırsını sokunca nasıl tepetaklak distopyaya dönüşebileceğinin mükemmel örneği olan BioShock ilk oyununda bizleri Little Sisters adındaki küçük kızlarla tanıştırıyordu. Üzerlerinde yapılan acımasız deneyler sonucu 'Adam' denilen maddeyi ölü bedenlerden hasat etmek için dönüştürülmüş bu kızlarla karşılaştığınızda onları öldürmek veya bağışlamak seçenekleri size bırakılıyordu. Tabi her ikisinin de sonuçlarına katlanmak koşuluyla.
Son yılların en çok dikkat çeken RPG oyunlarından olan yapım tıpkı bir FRP oyunu derinliğinde işliyor. Oyun neredeyse tümünde nasıl bir yol izleyeceğinizin kararını size bırakıyor ve bunların sonunda hikayeyi bu davranışlarınız şekillendirmiş oluyor. Sık sık çok zorlu seçimlerde bulunmak zorunda kaldığımız oyunda yöneldiğimiz yollar ve seçimlerimiz karakterimizin kişiliğini şekillendiriyor, kişiliğimiz şekillendikçe ise gidilecek yollar ona göre beliriyor.
Arkane Studios'un başyapıtı olan seri bizleri bir suikastçı olarak olayların içine atsa da hedeflerinize nasıl yaklaşacağınızın seçimini tamamen size bırakıyor. Serinin her iki oyununda be ek paketlerinde düşmanlarınızı öldürmek dışında farklı şekillerde de saf dışı bırakabiliyorsunuz ve bu oyunun sonunu 180 derece değiştiriyor. Üstelik durum NPC'ler için de böyle. Her iki oyunu da tek bir kişiyi dahi öldürmeden bitirmek mümkün.
Rockstar Games'in özellikle ikinci oyununda detaycılıkta boyut atlattığı seri detaylara verdiği özeni ahlak sisteminde de gösteriyor. Vahşi Batı'da at koşturup bu kanunsuz toprakları arşınlıyor olabiliriz ama burada dahi vicdan yok değil. Oyunda bulunan ahlak sistemi NPC'lerin size yaklaşımlarından diyaloglarınıza kadar pek çok şeyi şekillendiriyor. Örneğin ne kadar onursuz olursanız NPC'ler sizden o kadar korkuyor ve aynı oranda da nefret ediyorlar.
Eski Fallout oyuncuları karma sistemine aşina olmalılar. Oyunda yaptığınız seçim ve eylemler Wasteland topraklarında size nasıl muamele edileceğini de belirleyen bir unsura dönüşmekteydi. Kötü bir insan olup hırsızlık yapmayı seçer, hele bir de üzerine yakalanırsanız şimdiden vay halinize diyelim.
Uzun soluklu seri oyunculara ahlaki seçimleriyle gidişatı şekillendirme imkanı sunan ilk oyunlardandı. Ancak bu özelliğinin de etkisiyle bu seçimlerin günümüzdeki pek çok oyuna göre fazlasıyla siyah-beyaz kaldığını da görmek mümkün.
Bir Jedi şövalyesi olmak bilek gücü kadar ahlaki olarak da doğru yolu seçmekle doğrudan bağlantılı. Bipware imzalı Knight of the Old Republic'in bugün bile efsane olarak anılmasının sebeplerinden biri de barındırdığı girift ahlak sistemiydi. Oyuncuyu derin ikilemlerde bırakarak zorlayan oyunda dilerseniz iyilik timsali bir Jedi, dilerseniz de güç aşkıyla yanıp tutuşan bir Sith olmak tamamen size kalmıştı.
RPG türünün bir diğer kült serisi olan Mass Effect her oyununda seçimlerimizin ağırlığını sonuna dek hissettiriyordu. Seçimleriniz doğrultusunda terazide Paragon veya Renegade tarafı ağır basmaya başlarken tarafsız kalmak ise çok daha az ödüllendirici seçenekler sunuyordu.