Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan son verilere göre yıllık enflasyon yüzde 54,44'e çıktı. Bu durum devam eden arz sorunuyla birleşince özellikle kiralık evde oturanlar ve kiralık ev arayanlar için büyük bir probleme dönüştü. Son yıllarda azalan yeni konut üretimi artan talebe cevap vermediği için fiyatlar hızla yükseliyor. Enflasyon ise hem kira sözleşmelerini hem de konut fiyatlarını zorluyor.
Kira sözleşmelerinin yenilenmesinde 12 aylık tüketici fiyatları endeksi (TÜFE) ortalaması dikkate alınıyor. Buna göre Şubat ayı kira artış oranı yüzde 25,98 olarak hesaplanıyor. Bu oran Şubat 2021'de yüzde 12,53 seviyesindeydi. Kiracıların şimdi en büyük endişesi, özellikle yaz döneminde yükselmesi beklenen enflasyon ve yüksek kira artış oranı.
Ancak bazı ev sahiplerinin bu konudaki tutumu ise kiracıları zor duruma düşürüyor. Sürekli artan enflasyonu işaret eden ev sahipleri kiracılarından yasal orandan daha fazla kira artışı talep ediyor. Bu talebe olumlu yanıt alamayan ev sahipleri kimi zaman kiracılara evi boşaltması yönünde çeşitli baskılar yapıyor.
Peki ev sahibi kirayı istediği oranda arttırabilir mi ve kiracıdan evi istediği zamanda boşaltmasını isteyebilir mi?
DW Türkçe'ye değerlendirmelerde bulunan avukat Hanife Emine Kara, kiralarda uygulanacak artışın ne şekilde yapılacağının 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 344'üncü maddesinde düzenlendiğine dikkat çekiyor. Buna göre yenilenen sözleşme için son 12 aylık tüketici fiyat endeksi ortalaması dikkate alınıyor. Son dönemde bazı ev sahipleri kiracılarından artan enflasyonu ve sektördeki artışları bahane ederek yeni zamlar talep ettiğini ifade eden Kara, ancak yasal olarak bunu talep edemeyecekleri uyarısında bulunuyor.
Bağımsız iktisatçılardan oluşan Enflasyon Araştırma Grubu'nun (ENAG) hesaplamasına göre ise yıllık enflasyon yüzde 123,8. Bazı ev sahipleri de fiyat artışlarını ENAG'ın hesaplamasına göre talep ediyor. Ancak mülk sahiplerinin ENAG'ın rakamlarının kira sözleşmelerinde kabul edilemeyeceğini kaydeden Kara, 'Kira sözleşmeleri için belirlenen tek istatistik TÜİK tarafından açıklanan son 12 aylık tüketici fiyat endeksi ortalamasıdır' diyor.
Ev sahibi yasal oranı kabul etmemesi durumunda ise sürecin nasıl işleyeceği konusunda Kara şunları söylüyor:
'Bu durumda kiracı ev değiştirmek istemiyorsa TÜİK tarafından belirlenen son 12 aylık tüketici fiyat endeksi ortalamasına bakarak kira artışı yapabilir. Ve bu oranı mevcut kirasını üzerine ekleyerek kira bedeli olarak uygulayabilir. Ev sahibi bunu kabul etmese bile yasal artış oranı bu olduğu için kiracı evde oturmaya devam edebilir. Bu konuda ev sahibinin kiracıyı evden çıkarma yetkisi yoktur.'
Kara, eğer kiracı beş yıldan uzun süredir aynı evde oturuyorsa ve burada bir uyuşmazlık varsa ev sahibinin bu konuda farklı bir değerlendirme talep edebileceğini ifade ediyor. Kara'nın verdiği bilgilere göre yargı yoluna başvurulduğunda hakim tarafından tüketici fiyat endeksindeki 12 aylık ortalama, kiralanan mümkün durumu ve bölgedeki emsal kira bedelleri göz önünde bulundurularak hakkaniyetli bir karar veriliyor.
Yaşanan sıkıntıdaki temel sorunun yeterli sayıda yeni konut üretilememesi olduğunu söyleyen Tüm Girişimci Emlak Müşavirleri Derneği Başkanı Hakan Akdoğan ise bu gündemin en az üç yıl daha süreceğini belirtiyor.
Türkiye'nin yılda en az 800 bin adet konut üretimi ihtiyacı olduğunu belirten Akdoğan, '2016 yılıyla 2019 arasında biz konutları satmak için müşteri bulamazdık. Daha sonra hem pandemi hem de kurdaki yükseliş konut üretimi durdurdu. Maliyetler çok arttı. 2020 sonrasında konut üretimi iyice azaldı. Bir yandan da insanlar yeni ev bakıyor. Piyasa buna cevap veremedi, fiyatla artışa geçti' diyor.
Talep çok olduğu için bu yükseliş durmadığını söyleyen Akdoğan sözlerini, 'Şimdi 2021 yılı için 700 bin bağımsız bölüm ruhsatı alındığını gördük. Bunun ne kadarı inşa edilecek bilmiyoruz ama bu rakam bile olumlu görünüyor. Eğer bu 2022 yılında daha da yukarı çıkarsa ihtiyacın karşılanması anlamında önemli olur' şeklinde sürdürüyor.
Lan her yer inşaat devamlı siteler evler yapılıyor nasıl eksiklik olabilir? Mavişehir'de (İzmir) Cengiz inşaatın evleri var, tanesi (3+1 ler olması lazım yanlış olmasın) 4 milyondan satılıyordu daha bitmeden. Alanların %70'i Katarlı. Onu da geçtim geri kalan Katarlı olmayan tayfanın da %60'ı evler bitmeye yakın planda olmayan camii yapımı girince devreye evlerini bıraktı sattı iptal etti. Yeni başlayan inşaatlarda evler ateş pahası kiraya bile çıksan eder fiyatından kiralıyor adam zaten. Ev yok değil, insan yok, düzgün kaliteli insan eksiğimiz var. O da yurtdışından ithal olmuyor. Gelenler belli a.k..
Ev sahipleri haklı. Hangi yatırımın amorti süresi 50 yıl olur?? Kiracıları bedava oturtmaktan başka bir işe yaramıyor şuanki sistem. Tüik in açıkladığı veriler yalan ve insanların hakkını gasp etmiş oluyor.
Kiracıları koruyacaz diye ev sahiplerini hep zor durumda bıraktılar. Senelerce çalışıp ne zor şartlarda alınıyor o evler ve sonrasında mal mal herifler geliyor hakkımız var diyerek malınızın içine ediyorlar. Ev sahibinin hakkı yok ama.