İnsanları şoklardan umutsuzluğa sürükleyen bir konu gündemden düşmüyor. Ev fiyatları! Ev fiyatlarını sadece satın almak olarak değil de temel barınma ihtiyacına kirayı da ekleyip incelersek resmi, gayri resmi tüm verilerde arşa değen fiyatlamalar büyük buhran gibi görünüyor. Orta sınıf bir beyaz yakalının ev alması neredeyse Acun'un uçak almasına eş değer hale gelirken, kiralar da 'Var mısın? Yok musun?' yarışmasındaki Hamdi Bey gibi ev sahipleri ile muhatap ediyor.
Son günlerde gerçekten isyan üzerine isyan yaşanan ev fiyatlarında, hali hazırda kiracı olanlar evlerinden çıkmamak için direnirken, ev sahipleri daha yüksek kiraların hayaliyle mahkeme kapılarını aşındırıyor.
Emlakçıların ise en sevdikleri yabancılar olurken, bu tartışmalara ekonomistler ne diyor?
Dünya'da Alaattin Aktaş, isabetli enflasyon hesaplamaların konut fiyatları incelemesini de ekliyor ve durumu şöyle anlatıyor:
Merkez Bankası’nın resmi verileri de bu gerçeği ortaya koyuyor. Merkez Bankası’na göre genel artış oranı da yüzde 77’yi aştı. Bu artışın, son iki ayda daha da belirginleştiğini ve mart sonu itibarıyla daha yukarılarda oluştuğunu tahmin etmek zor değil.
Hemen her konuda olduğu gibi şimdi de konut fiyatlarındaki bu hızlı artışın suçlusu aranıyor. Sanki suçluyu bulsak bile buna karşı bir önlem alacakmışız gibi.
Türkiye'de konut piyasasını adeta allak bullak eden, fiyatların böylesine tırmanmasına yol açan gerçekten de yabancı talebi mi?
Bu soruya “Evet” demek pek kolay değil.
Değil çünkü yabancıların aldığı konutların sayısı toplamda giderek daha fazla bir yer tutuyor tutmaya ama bu sayı piyasada taşları yerinden oynatacak bir büyüklüğe ulaşmaktan çok uzak. Bir başka ifadeyle 100 konutun 5’ini yabancılar aldı diye fiyatların böylesine arttığını, piyasada adeta konut kalmadığını söylemek mümkün mü?
Demek ki yabancıların alımı konut fiyatlarını sanıldığı ya da iddia edildiği gibi pek fazla etkilemiyormuş.
Sorun belli; maliyet artışı. Konut fiyatları ve inşaat maliyetlerinin yıllık bazda nasıl paralel bir artış sergiledikleri tabloda çok açık bir biçimde görülüyor. 2021 yılı başından bu yana olan dönemde her ay maliyetler de artıyor, konut satış fiyatları da...
Kanada yabancılara konut satışına sınırlama getirdi diye bizde de aynı yolun izlenmesi gerektiğini savunanlar var. Bunu yaparsak 95 adet olan konut arzını 100’e çıkarırız, hepsi bu. Konut sayısındaki 5 artış fiyatları aşağı çekecek sanıyorsak fena halde yanıldığımızı kısa zamanda görürüz.
Şubat sonunda yüzde 90'ı aşmış inşaat maliyeti artışı karşısında konut fiyatları artmasa şaşmak gerekirdi. Sorun talepten değil, maliyet artışından kaynaklanmaktadır. Kendimizi fiyatların yabancıların alımları yüzünden tırmandığına inandırırsak gerçek sorundan o ölçüde uzaklaşmış oluruz.
Ekonomist Yazar Barış Soydan da 'Yanlış politikalar konut fiyatlarını nasıl patlattı?' başlıklı yazısında durumu şu şekilde inceliyor:
Konut piyasası 2017’den itibaren durgunluğa girmişti. 2019 ve 2020 yılının ilk aylarında konut fiyatları ve kiralar reel olarak (Yani enflasyon karşısında) geriledi. O yıllarda konut alan aldı.
2020 yılında pandemi patladı. Türkiye’de pandemi desteği diye konut kredisi faizleri indirildi!
Elbette bu fırsatı kaçırmak istemeyen on binlerce vatandaş bankalara koştu. O yaz Türkiye tarihinin konut satış rekoru kırıldı. Bir şeye talep birdenbire üç-dört katına çıkarsa ne olur? Fiyatı artar. İktisada giriş dersi. 2020 yılında Türkiye’de de konut fiyatları patladı.
Öte yandan konut fiyatlarının patlamasına neden olan bu politikaların arkasında AKP iktidarının inşaat lobisiyle içli dışlı olmasının da payı büyük.
Keşke sadece konut fiyatları patlasaydı. Konut fiyatları patlayınca normalde ev alacak vatandaşlar (Yeni evlenenler, boşananlar, bir şehirden başkasına taşınanlar) kiraya yöneldi. Kiraya talep artınca da kiralar patladı!
Bu arada Merkez Bankası’nın faiz indirimleri TL’nin erimesine neden olmuştu. Dolar 4.5 TL’den 15 TL’ye çıkınca inşaat malzemelerine zam üzerine zam geldi. Yeni proje yapılmaz oldu. Zira zamlı malzemeden yapılan konutların satılıp satılmayacağı, satılsa bile malzeme fiyatı sürekli arttığı için inşaatçıların kar edip edemeyeceği belli değildi. Bir şeyin talebi sabit kalırken arzı azalırsa ne olur? Evet, fiyatı artar. Yine iktisada giriş dersi.
Görüldüğü gibi konut fiyatlarının ve kiraların patlamasıyla dünyadaki fiyat artışları arasında neredeyse hiçbir ilişki yok. Bu enflasyon ev yapımı.
Gazete Duvar’dan Sinan Saygılı’nın haberine göre, İstanbul'da eskiden kiraların 'daha uygun' olduğu Bağcılar, Ümraniye, Esenler, Küçükçekmece gibi ilçelerde dahi 3+1 bir dairenin kirası ortalama 5 bin liradan başlıyor. Bu ilçelerde son yıllarda sayıları hızla artan site içinden bir daire kiralamak isterseniz fiyat 6-7 bin liraya çıkıyor.
Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) tarafından sahibinden.com’un ilan verileriyle hazırlanan 'sahibindex Kiralık Konut Piyasası Görünümü' raporuna göre; Türkiye genelinde ortalama kiralık konut fiyatındaki yıllık artış oranı şubat ayında 6,4 puan yükselerek yüzde 84,2 oldu. Satılık konut fiyatlarında da tablo farklı değil. Rapora göre şubat ayında Türkiye geneli satılık konut fiyatları 10,2 puanlık yükselişle yüzde 119,3 oldu ve raporlarda incelenen dönemdeki yeni en yüksek seviyesine ulaştı. Buna bağlı olarak geçen yılın aynı ayında 3 bin 632 TL olan Türkiye geneli ortalama satılık konut ilan metrekare fiyatı 7 bin 965 TL'ye yükseldi.
Sırf birkaç müteahhit kâr etsin diye ülkemizde ciddi bir konut problemi yaşanıyor. Milletimiz için ev kiralamak bile neredeyse imkansız hale geliyor.