Türkiye'de piyasalar hafta sonu ile birlikte Kurban Bayramı tatili nedeniyle 4 gündür kapalı olurken, dünyada işlemler sürüyor. Geçen hafta hızlanan gerileme ile birlikte euro/dolar (EURUSD) paritesi bu hafta 1 seviyesinde eşitlendi. Türkiye ekonomisinde son dönemde kurların etkisi daha fazla görülürken, dolar harcayan euro kazanan Türkiye için paritedeki hareket ne ifade ediyor?
ABD ve Avrupa'da pandemi ve ardından Rusya-Ukrayna savaşı ile bozulan ekonomik dengeler sonrası piyasalar Avrupa'nın daha çok risk altında olduğuna karar vermesi ile euro, dolar karşısında değer kaybı yaşıyor.
Artan enflasyon baskısı ile Fed'in karar mekanizmalarının dahi şu düzlemde geç hareket ettiği düşünülürken, ECB hala harekete geçmiş değil. Üzerine bir de Rusya tarafından gelecek bir enerji krizi beklentisi Avrupa'yı tehdit ediyor.
Ekonomik büyümede de ABD'nin AB'nin önünde gidiyor olması ise 20 yıl sonra para birimleri arasındaki farkı açarken uzmanlar bu konuda uyarılarını uzun zaman yapıyordu.
Euro, Rusya'dan gelen doğal gaz akışında yaşanabilecek bir krizin de beklentisini fiyatlarken, dolar yıl başından bu yana yüzde 14 oranında değer kazanırken, altının 'güvenli liman' tacını bile elinde aldı.
ABD'li banka Wells Fargo geçen haftalarda yayımladığı bir analizde, paritede eşitlenmeyi bir ay içinde beklediğini belirtirken, Oanda'dan Jeffrey Halley, Rus enerjisinin Avrupa'daki sorunun odak noktası olduğunu söyledi ve piyasaların çoktan kararını verdiğini de ekledi.
İsviçre Bankası UBS'in analistlerinden Mark Haefele de, Rusya'nın bakım bahanesi ile Avrupa'ya olan gaz sevkiyatını durdurması bölge ekonomisinde 'Üç çeyrek üst üste ekonomik daralmaya neden olabilir.' Bu da Avrupa için resesyon, stagflasyon ya da daha kötüsü slumpflasyon çanlarının çalmasına sebep oluyor.
ECB stratejisti Erik Nelson ise Fed'in hareket kabiliyetinin ECB'nin faiz artışına yanaşmıyor imajı yaratmasına da dikkat çekerken, euroda da baskıya neden oldu. Bloomberg'e konuşan Nelson, dolardaki güçlenmenin beklenenden hızlı olduğunu belirtti.
Analistler Euro Bölgesi’nde 1 puanlık büyüme düşüş beklentisinin paritede yüzde 2 oranında değer kaybına neden olduğunu açıklarken, Euro Bölgesi’ne dair olumsuz beklentilerin gerçekleşmesi halinde yüzde 5 oranında daha düşüş öngörüyorlar.
Geçen Danske Bank tarafından açıklanan bir notta da zayıf büyüme ve yüksek enflasyon, kısaca stagflasyonun yeni normal haline gelmesi halinde euronun önümüzdeki yıllarda 1 ABD doların altına gerileyeceği bildirilirken, analist Lykke Merklin, 'Gelecek 2 ila 5 yılda euro/dolar'da aşağı yönlü bir kayma görmeye devam edebiliriz ve 0,80-1,00 aralığında doğru gerileme olabilir' demişti.
Rusya'nın gaz tedarikini Kuzey Akım 1 boru hattındaki bakım sonrası yeniden sağlamayacağı endişeleri ana neden oluyor ki bu sanayi açısından büyük sorun taşıyor.
Büyük bir enerji krizi endişesi taşınırken, Uluslararası Enerji Ajansı Başkanı Fatih Birol, dünyanın daha önce görmediği büyüklük ve karışıklıkta bir enerji krizi ile karşı karşıya olduğunu belirtti. Özellikle Avrupa’da kış mevsime dikkat çeken ve 'çok çok zor geçecek' diyen Birol, “Bu dünya ekonomisi üzerinde ciddi etkileri olabilecek önemli bir endişe” diye de ekledi.
ECB'den yüksek enflasyon ile mücadele beklentileri henüz karşılanamazken, temmuz için 11 yıl sonra ilk defa faiz artışı sinyali görüldü.
Dolar endeksinde de görülen karışık bir seyir, tarihi zirve 108,5 sonrası gevşeme ile 108 bandı korunurken, bu da Euro cephesinde baskıyı artırıyor.
Güne başlarken TL karşısında dolar 17,37, euro ise 17,48 seviyesinde bulunuyor. Paritede de seviye 1,00422 oluyor.
Dünya'da Alaattin Aktaş, 'Başımıza bir de parite belası çıktı' derken, üç başlıkta sorunu ele alıyor:
Birincisi, dış ticaret... İhracatta dolar ve euronun payı neredeyse eşit. Ama ithalatta denge tümüyle dolar lehine. İkincisi, turizm... Turizm gelirinin yüzde 70 kadarı euro cinsinden. Yüzde 30’un önemli bir kısmı dolar, küçük oranlarda da başka dövizler var. Üçüncüsü, dış borç... Toplam borçta dolar cinsi olanların payı yüzde 58.4, euro cinsi olanların payı yüzde 28.9 düzeyinde.
Sorun büyük, sorun bu haliyle bile can sıkıcı, üstelik daha da derinleşebilir. Giderek ucuzlayan dövizle kazanıp, değer kazanan dövizle harcama yapmak durumundayız. Yıllardan beri euronun dolardan daha değerli olmasının avantajını kullanan, kullanması gereken Türkiye, şimdi tam tersi bir tabloyla karşı karşıya.