Bir ara EPGİS açıklıyordu. Biz de kurumsal bir şekilde takip ediyorduk. Sonra o kadar sık zam geldi ki vergi hesapları, petrol, dolar ortalık karıştı EPGİS'in zammı haber vermesi de yasaklandı demeyelim de doğru görülmedi. Hatta durum yargıya da taşındı. Kurumsal bir açıklama olmadan duyumlar ile beklenti haberi alınıyor.
Evet, akaryakıt zamlarından bahsediyoruz.
Dünyada halen enerjimizi fosil yakıtlardan sağlıyoruz. Temiz enerjiye geçiş söylemleri her yerde olsa da bu o kadar yavaş bir geçiş süreci ki uzun yıllar sürecek gibi görünüyor. Bu da her şeyin ulaşım ve tedarik olduğu bu dünyada enerji bağımlılığını artırıyor. Rusya ve Ukrayna'nın enerji üretim ve tedarikinde önemli ülkeler olması ve savaşması şubat son mart başında bu yana enerji fiyatlarında sıkıntı yaratırken, enflasyona yol açıyor. Ülkemiz de bundan kaçamazken daha fazla da etki altında olduğu kesin.
Petrol fiyatlarındaki yükselişin, Cenevre'deki akaryakıt fiyatları piyasasına etkisi ve üzerine de bizim ülkemizde kurdaki seyir benzin ve motorin fiyatlarında etkili oluyor.
2022'ye 78 dolardan başlayan Brent petrol varil fiyatı, pandemiden çıkışın etkisiyle yükselirken, şubat sonunda Rusya'nın Ukrayna'ya savaş açmasıyla 94 dolardan, 133 dolara kadar tırmanmıştı. An itibarıyla 115 dolardan işlem görüyor. Bu süreçte dalgalanma yaşanan petrol fiyatlarında Rusya'ya alternatif ülkeler, talepte artış, üretimde yükseliş gibi etmenlerle hareket ederken, motorin (dizel) nasıl benzinden daha pahalı hale geldi?
Webtekno'dan Erkan Ceylan haberine göre, Brent petrol Kuzey Denizi'nden, NYMEX de ABD'den gelen ham petrol türleri ve dünyada petrol fiyatlarında bu ikisi ana gösterge oluyor ki özellikle Brent petrol.
Dizel ve benzin aynı hammaddeye sahip, farklı özellikleri bulunan yakıt cinsleri olurken, aslen dizel/mazot yakıtı sabit hızda verimli olduğundan daha büyük motorlu araçlarda kullanılmak üzere, benzin de kısa sürede hızlanmada verimli olduğundan daha küçük motorlu araçlarda kullanılmak üzere tasarlanmıştır.
Bugün mazot 30 TL olurken, benzin 27,50 seviyesinde bulunuyor. 1 dolar 17,32 TL'den işlem görüyor. 1 yıldan Brent petrolde yükseliş yaklaşık yüzde 60-65 aralığındayken, mazotun fiyatı yüzde 316,5 oranında arttı. Dolar ise TL karşısında yüzde 101,4 oranında değer kazandı.
Mazotta yükseliş dolar ve Brent petrol ile paralel olsaydı fiyatın 23,75 TL seviyesinde bulunması gerekirken, burada ana etkenler uluslararası piyasalarda fiyatların değişimi ve Türkiye'de üretim tesislerinin kapasitesi.
Bunun yanında küresel piyasalarda benzin üretiminde fazla olduğu görülüyor.
Türkiye'nin de içinde olduğu Akdeniz havzası, benzin üretim kapasitesi yüksek rafinerilere sahip olurken, mazotta durum farklı. Talebin karşısında yetersiz kalan tesislerde üretim benzine oranla düşük kalıyor.
Rafinerilerde petrol işlemlerinde yukarıdan aşağıya sırasıyla hafiften ağır olana doğru bir ayrışma yaşanır. Bu ayrışmada da benzin motorinden yaklaşık iki kat fazla oluşur. Benzinde üretim açığı oluşmamasının bir nedeni de budur.