M.Ö. 6. yüzyılda kurulan Kaunos Antik Kenti, Muğla’nın Ortaca ilçesine bağlı Dalyan mahallesinde bulunuyor. Efsaneye göre Kayra Kralı Miletos’un ikizleri dünyaya geliyor. Kaunos ve Byblis isimlerinin verildiği bu ikizlerden Byblis, erkek ikizine âşık oluyor. Kral Miletos bunu öğrenince oğlunu sürgün ediyor. Kaunos, onu sevenler ile birlikte Lidya sınırında bir kent kuruyor. Biz de Kaunos Antik Kenti'nin kuruluş efsanesinin detaylarını sizler için derledik. Gelin bu efsaneye birlikte göz atalım.
Şair ve Romalı tarihçi Ovidius'a göre Kaunos ve Byblis efsanesi şöyle: Byblis Kaunos’a âşık olur ve duygularını ifade eden bir mektup yazar. Kaunos ise bu mektubu okuduktan sonra kız kardeşine öfke ve tiksinti hisseder. Kaunos kendini sevenlerle birlikte babasının ülkesini terk eder ve Kaunos kentini kurar. Byblis, kardeşinin özlemine ve gördüğü hakaretlere dayanamaz. Göz pınarları kuruyuncaya kadar ağlayan Byblis, bir kayanın tepesinden atlayarak intihar eder fakat Nympheler (su perileri) Byblis’e acır ve onu pınara dönüştürür. Efsaneye göre Dalyan’da labirenti andıran kanallar, Byblis’in gözyaşları ile oluşmuştur. Kaunos'un işte böyle hüzünlü bir kuruluşu var.
Yazılı belgelerde ilk kez Pers savaşları döneminde (İ.Ö. 546) adı geçen Kaunos Antik Kenti, 1842 yılında İngiliz Arkeolog Hoskyn tarafından tespit edilmiş. Hoskyn, bulduğu Halk Meclisi Tableti sayesinde buranın Kaunos Antik Kenti olduğunu ortaya çıkartmış.
Muğla’nın Köyceğiz ilçesinde bulunan ve görkemli yapısıyla büyüleyen Kaunos Antik Kenti, ülkemizde kendine hayran bırakan antik kentler arasında yer alıyor. İçerisinde bulunan kaya mezarları ile oldukça ilgi gören bu antik kent, turizm konusunda meraklı olan kişilerin de çokça dikkatini çekiyor.
Milattan önceye kadar uzanan bu kaya mezarları, Çandır Köyü sınırları arasında yer alıyor. Kaya mezarları, M.Ö. 4. yüzyılda yapılmış ve Roma Dönemi'nde de kullanılmış. 2800 yıldır sağlamlığını koruyarak günümüze gelmeyi başarmış. Yakılan ölülerin küllerinden kalanların içine konulduğu kapların yerleştirildiği nişler kullanılmış ve plaka ile kapatılmış.
Kaunos Antik Kenti'nde bulunan en görkemli kalıntılar kaya mezarları. Bu kaya mezarları, Türkiye’nin en önemli tarihî değerleri arasında yer alıyor. Dalyan'daki kaya mezarlarının krallara ait olduğu düşünülüyor.
Akropolün eteğine kurulan tiyatro, 5000 oturma kapasitesine sahip ve Helen tiyatrolarının geleneğini sürdürüyor. 33 oturma sırası ile pek çok gösteriye ev sahipliği yapmış olan tiyatro, Anadolu geleneğine uygun olarak güneybatıya dönük şekilde konumlanmış. Sahne binası alçak, orkestra yarım yuvarlak ve alt oturma sırasıyla aynı düzlemde bulunuyor. Tiyatronun batı yönünde bulunan kalıntılarının biri bazilika tipi kiliseye, diğerleri ise Roma Hamamı ve Tapınağı'na ait.
Akropolis’in tek çıkış yolu, Tiyatro’nun doğusundaki yamaçtan ulaşılan patika yol. Patika yol ise bir terasa açılıyor. Teras yer alan garnizon binasının ve sarnıcın Orta Çağ’da inşa edildiği düşünülüyor. Akropolis’in antik çağlarda imar edildiği ve kullanıldığı düşünülen kalıntıları ise daha çok zirvenin altında başlayarak batıya doğru uzanan teraslar.
Kaunos'un kendi adına para bastırdığı dönemde, Sultaniye'nin (Köyceğiz gölü kenarı), Pisilis'in (Sarıgerme) ve çevresindeki pek çok antik kentin kendisine bağlı olduğu ve bağımsız bir devlet olduğu biliniyor. Kaunos’taki kazılarda mimari eserler haricinde çok fazla heykel, sikke, heykel kaideleri, amfora, alınlık (diadem), süs eşyaları, kandiller, figürler, vazolar, çanak ve çömlek bulunmuş.
Kaunos Antik Kent'e gittiğinde görebileceğiniz yapılar; Akropol (kale ve surlar), tiyatro, şehir surları, hamam, kilise, depo, çeşme, stoa, agora, kent içi yolları, tapınakları, kutsal alan, liman ve mezarlık. Günümüze ulaşamayan askeri liman, spor merkezi, tersaneler ve konutlar gibi henüz toprak altından çıkartılmamış eserler de mevcut.
Kaunos Antik Kenti'ni hem deniz hem kara yolu ile ziyaret edebilirsiniz. Deniz yoluyla kadınların kullandıkları sandallar ile karşıya geçerek antik kente ulaşabilirsiniz. Bir diğer seçenek ise arkeologlar evine tekne ile geçerek 5 dakikalık yürüme mesafesi ile kente varmak. Antik Kent'e en yakın havalimanı ise Dalaman'da bulunuyor.
Biz ne anlarız antik şeylerden yüzlerce yıl Mısıra hükmetti Osmanlı bir kere bile yahu şu piramitler ne acaba diye hiç merak etmemiş üstüne bir de hediye olarak vermiş padişahlar antik eserleri ki padişahların bunlara sadce taş gözüyle baktığı da biliniyor.