Ermenek'te su basması sonucu 18 işçinin öldüğü maden faciasında bilirkişi, maden işletmecisinin yanısıra Maden İşleri Genel Müdürlüğü MİGEM'i de asli kusurlu saydı. Su baskınının doğal afet olmadığının altı çizildi.
Ermenek'te su basması sonucu 18 işçinin öldüğü maden faciasında bilirkişi, maden işletmecisinin yanısıra Maden İşleri Genel Müdürlüğü MİGEM'i de asli kusurlu saydı. Su baskınının doğal afet olmadığının altı çizildi.
Karaman'ın Ermenek ilçesinde 28 Ekim'de maden ocağını su basması sonucu 18 işçinin ölümüyle sonuçlanan faciaya ilişkin bilirkişi raporu ihmaller zincirini ortaya koyuyor. Bilirkişi raporundaki tespitler şöyle:
Facia nasıl oldu?
Rapora göre kömür üretimi çalışmaları sırasında ani su patlaması oldu, galerileri kısa zamanda dolduran su ve beraberindeki kömür, çamur, tahkimat malzemeleri ocakta çalışanların çoğunluğunun kaçmasına fırsat vermedi.
Kazaya sebep olan su eski göçükte depolanan, uzun süre bekleyerek kömürle reaksiyona giren ve kükürt oranı yükselen yeraltı rezervuar suyuydu.
Çalışma yapılan kısımla, eski imalat arasında güvenli mesafe bırakılmadığı için eski imalatlardan gelen şiddetli su toplu ölümlere neden oldu.
'Yeterli tatbikat yapılmadı'
Rapora göre çalışanlar, acil çıkış yollarını biliyordu. Fakat yeterli tatbikat yapılmamasından dolayı felaket karşısında paniğe kapıldılar. Bu tespit 'Kaza sonrası hayatını kaybedenlerin bulunduğu konum, onların çıkışa veya daha güvenli bölgelere doğru hareket ettiğini göstermektedir. Dolayısıyla çalışanlar acil çıkış yollarını bilmelerine rağmen yeterli tatbikat yapılmamış olmasından dolayı felaket karşısında paniğe kapılmışlardır.' ifadeleriyle aktarıldı.
Raporda acil durum ekipmanlarının da uygun olmadığı tespit edildi:
'Yapılan keşiflerde çalışanların acil durumlarda kullanması için uygun ekipmanların olmadığı görülmüştür. Jeneratörün gücü trafo gücüyle uyumlu seçilmediğinden su baskını sonrası gereken enerji ihtiyacını karşılayamadığı anlaşılmıştır. Su baskını meydana gelme ihtimaline karşı çalışır halde büyük güçlü motor pompa sistemlerinin de bulundurulmadığı anlaşılmıştır. Makine parkı bu haliyle maden ocağının ihtiyacını karşılamayacak haldedir. Keşif sırasında yapılan tespitlerde kabloların yürüme yolu üzerinde dağınık şekilde yer yer birikmiş su ve çamur içinden geçtikleri görülmüştür. Buna ek olarak yürürken denge sağlamak için kablolara tutunmak zorunda kalınmıştır.'
Çalışmalar plan üzerine zamanında işlenmemiş
Bilirkişi raporuna göre, ruhsat sahibi ve rodövansçı firma sahipleri imalat haritalarıyla bunların aplikasyonu yapmadı ve yaptırmadı. Plan üzerine yapılan çalışmalar zamanında işlenmedi. Bilirkişiye göre özellikle eski imalat bölgelerine yaklaşıldığında yapılan çalışmalar plan üzerine daha sıklıkla konulmalıydı. Fakat plan üzerinde ölçüm tarihleri konulmadı.
Su patlamaları 'rutin' diye görüldü
Bilirkişi, 'Has Şekerler Firması'nın 2014 yılı imalat haritası ile daha önceki imalat haritalarının çakıştırılmadığı görülmüştür. Geçmiş yıllarda iki defa eski imalatla ilişkilendirilebilecek küçük su patlamalarıyla karşılaşılmış, ciddi bir tehlike olmadığı için bunlar kendi imkanlarıyla çözülmüştür. Bu karşılaşılan durum, üretim esnasında olabilecek 'rutin' hadiseler olarak değerlendirildiği için daimi nezaretçi defterine de yazılmamıştır' ifadelerine yer verildi.
Olayın faciaya dönüşmesinin temel teknik nedenlerinin başında detaylı, jeoloji, jeofizik ve hidrojeolojik yapılarının ortaya konmasını sağlayacak çalışmaların yeterli yetkinlikle yapılmaması olarak açıklandı.
Bilirkişi heyetince hazırlanan raporda, su patlaması 'baraj duvarının yıkılması gibi' ifadesiyle anlatıldı:
'Mühendislerin ellerinde eski imalat haritaları ve kontrol sondaj imkanları olmadığı için eski galeriye tehlikeli şekilde fazla yaklaşılmıştır. Zaman içinde basınç eşik değerini aşarak zayıflayan topuk galerinin sol tarafından yıkılmış ve tıpkı 'baraj duvarının yıkılması gibi' suyun patlayarak, maden galerisinin içine dolması sonucu kaza meydana gelmiştir. Kömür üretilen yerler göçertilirken, taş içinde sürülen galeriler göçertilmeden galerilerin gidişleri kapatılarak terk edilmiştir. Bu göçertilmeyen galeriler ileriki yıllarda yeraltı sularının birikmesiyle 'yer altında bir havuz oluşmasına' sebep olmuş ve su patlamasına sebep olan rezervuar bu şekilde oluşmuştur.'
'Doğal afet değil'
Madencilerin boğularak öldüğü belirtilen raporda, kazaya sebep olan su baskınının kesinlikle 'doğal afet' olmadığının altı çizildi. MİGEM ve denetleyicilerin de sorumlu olduğu belirtildi.
'Maden İşleri Genel Müdürlüğünce (MİGEM) ve teknik elemanlarca yazılı olarak belirtilmesine rağmen, kontrol sondajları konusu işveren tarafından gözardı edilmiştir. MİGEM'den gelen heyetin, 'havalandırmanın uygun olmadığı, gaz kontrol sondajlarının yapılmadığı ve diğer eksikliklerin tamamlanmaması' gerekçesiyle geçen yıl 25 Temmuz'da kapattığı maden, 5 Eylül'de gelen ikinci heyet tarafından eksikliklerin giderildiği gerekçesiyle yeniden işletmeye açılmıştır. Aradan geçen 45 gün içinde hiçbir şeyin değişmediği, sondajlı çalışma yapılmadığı, imalat haritalarına yapılan çalışmaların işlenmediği ortadadır. MİGEM kadar, denetleyici idarenin ve kendi teknik personelin uyarılarına, raporlarına itibar etmediği, gerekli önlemleri almadığı için işverenler de aynı şekilde sorumludur. Kazaya sebep olan su baskını kesinlikle 'doğal afet' değildir. Su baskınına yol açan ana sebep, eski imalat bölgesinde yıllar içerisinde birikmiş olan suların çok büyük havuz görevi görmesi ve büyük bir hidrostatik basınç oluşmasına neden olmasıdır. Firmanın kontrol sondajı yapılması için teknik koşulları sağlaması şart. Kazanın meydana gelmesinde en büyük etken sondaj makinesiz çalışılmasıdır.'
Asli kusurlular
Raporda, Ermenek Cenne Linyit Kömür İşletmeleri Yönetim Kurulu Başkanı ve Mesul Müdürü Abdullah Özbey, Has Şekerler Madencilik Şirketinin sahibi ve Mesul Müdürü Saffet Uyar ile Maden İşleri Genel Müdürlüğü (MİGEM) denetmenler nezdinde 'asli kusurlu' görüldü.
Eski imalat haritalarını firmanın arşivinde muhafaza etmeyen, yeni anlaşmayı Has Şekerler Madencilik ile yaparken eski haritaları vermeyen Ermenek Cenne Linyit Kömür İşletmeleri Yönetim Kurulu Başkanı ve Mesul Müdürü Abdullah Özbey, yasal olarak sondaj makinesi satın alması veya kiralaması gerektiği halde yapmadığı, ruhsat sahibi firma olarak arşivinden kaybolmuş olsa bile MİGEM'den eski haritaları isteyip ilgili şirkete teslim etmediği için 'asli kusurlu' sayıldı.
MİGEM'in kusuru
Bilirkişi MİGEM'in kusurlarını da, '2009 yılından kazanın olduğu ana kadar gelen bütün heyetler, şantiye duvarında asılı imalat haritasında eski imalatların olmadığını görmemek, ilgilenmemek veya eski imalat haritalarının temini konusunda hiçbir tasarrufta bulunmamak. Kapatılan madenin 05.09.2014'te yeniden açılmasına izin vermek. Firmanın sondaj makinesi temin etmemiş olmasına rağmen 'eksiklikler giderildi' diyerek olumlu rapor vermek.' olarak sıraladı.
Tali kusurlular
Rödovans anlaşması imzalandığı tarihte Ermenek Cenne Linyit Kömür İşletmeleri Mesul Müdürü olan Hüseyin Hüsnü Özbey, teknik nezaretçi maden mühendisi Ali Kurt ise 'tali kusurlu' sayıldı.
Vardiya mühendisi Nuray Yetiş, daimi nezaretçiler Yavuz Özsoy ve Cemile Karaca, iş güvenliği uzmanı Engin Yetim, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Başkanlığı müfettişlerinin teftişleri yaptığı günlerde, kazanın meydana geldiği yerde herhangi bir madencilik çalışması olmadığından, şirkete şube müdürü olarak atanan Mehmet Zeybek, ocakta su baskınına maruz kalan ve yaşamını yitiren 18 işçi ile hayatta kalan başçavuş ve çavuşların 'kusursuz' olduğu raporda yer aldı.
38 gün sonra çıkarılmışlardı
Ermenek'te kömür ocağında geçen yıl 28 Ekim'de meydana gelen su baskını nedeniyle 18 işçi mahsur kalmış, arama kurtarma çalışmaları kapsamında 38 gün sonra işçilerin tamamının cansız bedenine ulaşılmıştı.
Olayla ilgili Uyar, Özbey, maden sahasının ruhsat sahibi şirketin şube müdürü Mehmet Zeybek ve maden mühendisleri Ali Kurt ile Yavuz Özsoy tutuklanmıştı. Özsoy ile Zeybek'in, bilirkişi raporuna istinaden 5 Şubat'ta tutuksuz yargılanmalarına karar verilmişti.
AA