Erken seçim ihtimali ağırlık kazanıyor, Türkiye zor seçimlerinden birine gidiyor. Güvenlik gerekçesiyle alınacak ek önlem ihtiyacı, Yüksek Seçim Kurulu'na gereken bütçe ve milletvekili adaylarının yeniden başlayacakları seçim kampanyası yeni maliyetler çıkaracak.
Türkiye 30 Mart 2014’ten bu yana üç seçim geçirdi. Kasım ayında yapılması muhtemel erken seçimle birlikte bir yerel, bir cumhurbaşkanlığı iki de genel seçim olmak üzere iki yıl içinde dört seçim dönemi yaşamış olacak. Seçmen en kritik kararı yıl sonuna doğru yapılması beklenen erken seçimde verecek. Bu seçim, hem siyasi açıdan, hem maliyeti açısından Türkiye’nin en zor seçimlerinden biri.
13 yıldır tek başına iktidarda olan AK Parti, 7 Haziran’da ilk kez bunun için yeterli milletvekili sayısına ulaşamadı. Ancak, koalisyon görüşmeleri de başarısızlıkla sonuçlandı. Seçmen 7 Haziran’dan yaklaşık beş ay sonra yeniden sandığa gidecek ve ilk seçimde hükümet kurmanın mümkün olmadığı bir ortamda siyasi dengeleri belirleyecek.
İki yıl içerisinde dört seçim yapılmış olması mali açıdan bütçeye ek yük getiriyor.Yüksek Seçim Kurulu (YSK) Başkanı Sadi Güven, gazetecilerin seçimin maliyetine ilişkin sorularına,“Sadece bizim harcadığımız paralarla ilgili değil. Bunun dışında Hazine yardımı var, dışarıda harcananlar var. Kesin bir rakam vermem mümkün değil' karşılığını verdi.
Geçtiğimiz yıl yapılan iki seçim için 2014 bütçesinde YSK’ya ayrılan ödenek 808.4 milyon liraydı. 2015 bütçesinden YSK’ya ayrılan pay ise bir genel seçimin olacağı hesabıyla 363 milyon lira olarak belirlendi. İkinci bir seçimde YSK’ya ek ödenek çıkarılması muhtemel.
Partilere ayrılan hazine yardımı da genel seçimlerin olduğu yıllarda üç katına çıkıyor. Aynı yıl içinde hem genel, hem yerel seçim olması halinde bu miktar yine üç kat olarak belirleniyor. Erken seçimin aynı yıl içinde olması halinde partilerin ek hazine yardımı alıp almayacağı ise kanunda belirtilmiyor.
New York Üniversitesi’nde Davranışbilim-İstatistik ve Araştırma Yöntemleri üzerine ders veren Doç.Dr. Selçuk Şirin, erken seçimin maliyetine ilişkin, seçim harcamalarını parti harcamaları, devletin yaptığı seçim organizasyon harcamaları ve adayların yaptığı bireysel harcamalar olarak kabaca üç kalemde toplayarak, Hürriyet'e şunları söylemişti:
'Siyasi Partiler Kanunu uyarınca, son milletvekili genel seçimlerine katılma hakkı tanınan ve genel barajı aşmış bulunan siyasi partilere o yılki genel bütçe gelirleri ‘(B) Cetveli’ toplamının 5 binde 2’si oranında mali yardım sağlanıyor, bu oran genel seçim olursa 3 katına çıkıyor. 2015 yılı genel bütçe beklentisi yaklaşık 447 milyar TL. Biz de hesaplamayı bunun üzerinden yaptık. Bu hesaba göre barajı geçen partiler bu yardımı oyları oranında paylaşıyorlar. (Meclis’te temsil edilmeyen yüzde 5, partilere oyları oranında dağıtıldığında) AKP bu yardımın yüzde 43’ünü (154 milyon lira), CHP yüzde 26’sını (94 milyon lira), MHP yüzde 17’sini (62 milyon lira) ve HDP’de ilk kez yüzde 14’ünü hazine yardımı olarak alacak. Yüksek Seçim Kurulu’na (YSK) da 400 milyon lira ek ödenek sağlanacak. YSK bütçesi seçim olmayan yıllardaki YSK bütçesinden seçim olan yılları çıkarınca tahmini olarak hesap edilebilir. 2014 de iki seçim olduğu için bu rakam 600-700 bini bulmuş. Tabii bu yaptığımız hesaplamanın tahmini olduğunu belirtelim, rakamlar seçim kararı alındığında daha doğru hesaplanacaktır.'
Bu seçimlerin maliyeti sadece hazine yardımı ve YSK’nın olağan harcamalarıyla bitmiyor. Seçimler kış aylarına denk geleceği için havanın erken kararması, oyların taşınmasında ulaşım zorluğu gibi konuların aşılması için daha fazla görevlinin çalışması ve daha farklı önlemler almak gerekecek. Bu da maliyeti arttıracak.
Aynı zamanda Türkiye’de son haftalarda yaşanan şiddet olaylarının devamı halinde de güvenlik güçlerinin ek önlemler alması gerekecek. PKK saldırılarının arttığı bölgelerde ‘taşımalı oy’ tartışması gündeme geldi. Buna göre belli bir nüfusun altındaki köy ve kasabalardan seçmen ilçelere götürülerek oy kullanmaları sağlanacak ya da bu bölgelerin sandıkları bir noktada toplanacaktı. Ancak taşımalı oy önerisini, mevcut seçim yasası izin vermediği gerekçesiyle YSK 7 Haziran seçimi öncesinde reddetmişti.
Milletvekili adaylarının harcamaları
7 Haziran seçimlerinde milletvekili adayı olabilmek için her bir aday adayının yaptığı bireysel harcamalar da oldu. Aday adayları, hem aday olunan partiye ödeme yaptı, hem de adaylığı kesinleştikten sonra seçim kampanyası için para harcadı. Milletvekili aday adayları ve adayların bireysel harcamalarıyla ilgili net bir rakam yok.
İletişim ve Medya Federasyonu'nun yaptığı hesaplamalara göre, son seçimde aday adayları ve adayların tahmini harcamalarının toplamı yaklaşık 600 milyon lirayı buldu. Bunun 500 milyon lirasını meclise giren adayların seçim kampanyası boyunca harcadığı para oluşturuyor. Bu milletvekillerinin yeniden aday gösterilmeleri halinde aynı harcamaları yeniden yapacak olması da erken seçimin parasal maliyetine yeni bir boyut katıyor. Bir milyon liraya kadar harcama yapmış olan vekillerin özlük haklarını elde etmeden yeni bir seçime gidilmesi halinde yeniden aday gösterilmeme ihtimalleri de var.
Birçok ilde ön seçim yapan CHP’de bu maliyet daha da arttı. Ön seçimde, ön sıralarda yer alabilmek ve ardından adaylık sürecinde yapılan harcamalar birleşince rakam bazı CHP milletvekilleri için daha da arttı. Erken seçime gidilmesi halinde yeniden ön seçimin yapılıp yapılmayacağı ise CHP’de henüz tartışma aşamasında.