Enflasyon ile ilgili son dönemde 20 yıldır duymadığımız şeyleri yeniden duymaya başladık.
40 yaş üstü enflasyon canavarını tanısa da, 40 yaş altı genç kardeşlerimiz de artık tanışıyor.
Enflasyon tüm dünyanın sorunu olmaya devam ediyor ki 2022'nin başlığı da bu olacak gibi duruyor. Türkiye'de ise durum 'negatif ayrışma' başlığı ile daha özel bir hal aldı.
Peki enflasyon neden yükseliyor ve Türkiye'nin işi neden daha zor?
T24'te Akademisyen Gülin Özkan, enflasyonun dünyada neden yükseldiğini ve bizim içeride neden ayrıştığımızı, 'Enflasyon her yerde artıyor, sadece bizim sorunumuz mu?' başlıklı yazısında şöyle anlatıyor:
2020 sonrası gözlemlenen bu enflasyon artışının en önemli nedenlerini şöyle sıralayabiliriz:
(1) Pandemi ile mücadele için devreye sokulan devasa mali ve parasal genişleme politikalarının yarattığı talep
(2) Tedarik zincirindeki aksamaların sonucu üretimde yaşanan aksaklıklar ve arzda düşüş ve bunun özellikle güçlü talep artışlarıyla bir araya gelmesiyle fiyatlar üzerinde oluşturduğu kaçınılmaz baskı
(3) Patlayan enerji ve gıda fiyatları
(4) Pandeminin ilk aşamasındaki kısıtlamalar nedeniyle ertelenen talebin şimdi gerçekleşmesi
(5) 2020'de düşük seyreden fiyatlar dolayısıyla baz etkisi.
Türkiye'nin enflasyonla mücadelede işi diğer yükselen piyasa ülkelerinden de daha zor. Bunun en önemli nedeni 2000'lerin ilk yarısında gerçekleştirilen reformların, 2010'lar boyunca tersine çevrilmesi ve özellikle ekonomi politikası belirleyen kurumların bağımsızlığını tamamen kaybetmesi ve başkanlık rejimi ile birlikte bunun resmiyet kazanması.
Türkiye'de enflasyonla mücadelenin aynı gruptaki diğer ülkelere göre zor olması ekonominin yapısıyla da bağlantılı. Türkiye klasik yükselen ülke sendromlarından dolarizasyon ve yüksek kur geçişkenliğinin en yüksek olduğu ülkelerden biri. Kur değişkenliğinin yüksek olması da ithalatın girdi ve enerji kompozisyonun yüksek olmasından kaynaklanıyor. Dolayısıyla, beklenen ABD faiz artırımının döviz kuru üzerinden enflasyon etkisinin diğer ülkelere göre daha yüksek olacağını tahmin etmek zor değil.
Ayrıca Türkiye 2021 itibariyle yükselen ekonomiler grubunun en yüksek enflasyonuna sahip üyelerinden biri, bunun sonucu olarak ta yukarıda bahsettiğimiz enflasyon sarmalı Türkiye için daha ciddi bir risk oluşturuyor.
Dış finansman ihtiyacı yüksek, dolayısıyla ABD'de faizlerin artması durumunda enflasyon riski daha da artacak ve bu açıdan bize benzeyen birçok ülke önleyici tedbir olarak faiz artırımına şimdiden başladılar. Bunların arasında Polonya, Meksika, Rusya, Şili ve Macaristan'ı sayabiliriz.
Türkiye ise tam enflasyonla ciddi bir mücadele gerekirken politika faizinin yönünün yukarı değil, aşağı olduğunu açıklamış bulunuyor.
Para politikasının disiplin ve kredibilitesini yok etmek için, bundan daha kötü bir zaman bulmak için hakikaten çok uğraşmak gerekirdi.