Enerji krizi fabrikalarda iş durdurdu. İran vanayı açtı mı? Kriz sistemsizlikten kaynaklanıyor?
Krizin tüm hanelere faturası olacak mı?
Enerji krizi fabrikalarda iş durdurdu. İran vanayı açtı mı? Kriz sistemsizlikten kaynaklanıyor?
Krizin tüm hanelere faturası olacak mı?
‘Ucu mutfaklara çıkacak’ krizin göz göre göre geldiğini belirten uzmanlar, kesintiye yol açan üç başlığa dikkat çekti:
Planlama hatası yapıldı.
Azeri gazı sisteme dahil edilmedi.
Etkileri azaltacak önlem alınmadı.
Karar gazetesi haberine göre, hükümet ‘üretim, istihdam, ihracat’ hedefi koyarken OSB’lerdeki kesintiler üretimi baltaladı. İSO Başkanı “Üretimde stres yaratacak” uyarısı yaparken ilaç, et ve süt işletmelerinde gaz kesintisinin uygulanmayacağı bildirildi. Enerji uzmanları ise plansızlığa vurgu yaptı.
Ali Arif Aktürk, Azeri gazının TANAP’a aktarılmasıyla sorunların başladığını söyledi. Mehmet Doğan da “Geçmişte daha büyük krizler yaşadık ama nasıl yönetileceği biliniyordu. Şimdi hiçbir planlama yapmadan herkesin gazını kıstılar” dedi.
Neden bir acil durum senaryosu yoktu?
Azeri gazı sisteme niye dahil edilmedi?
Ege’de LNG santralleri varken neden gaz kısıldı?
20 yıldır yaşanan soruna neden çözüm bulunmadı?
Tahran’ın doğalgaz vanalarını kapatmasıyla başlayan enerji krizi derinleşiyor. Sanayiye yönelik önce doğalgaz, sonra da elektrik kesintisi kararlarının üretim ve ihracatı olumsuz etkilemesi bekleniyor. Sanayiciler duruma tepki gösterirken, üretimin duracağını bazı sektörlerin bu kadar uzun süreli bir kısıtlamayı kaldıramayacağını belirtti. Uzmanlar ise planlama yapılmadığı için krizin göz göre göre geldiğini geldiğini vurguladı.
Enerjide dışa bağımlılık, alınmayan önlemler ve yanlış politikalar Türkiye’de kışın ortasında enerji krizi yaşanmasına neden oldu. İran gazında yaşanan kesintinin ardından BOTAŞ’ın santral ve sanayiye yönelik gaz kısıntısının ardından Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ) de sanayiciye elektrik kısıtlaması uyguladı. Sanayide yaşanan kesintiler krize neden oldu. Uzun süreli ve kapsamlı doğalgaz ve elektrik kesintisiyle karşı karşıya kalan sanayici duruma tepki gösterirken, üretim ve ihracat planlamaları konusunda endişeli.
Sanayiye yönelik enerji kesintilerinin ardından Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank ve Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, organize sanayi bölgesi başkanları, oda başkanları ve Türkiye ve Odalar Birliği (TOBB) sektör meclisleri ile bir araya geldi.
Organize Sanayi Bölgeleri Üst Kuruluşu (OSBÜK) Başkanı Memiş Kütükcü, İran’dan Türkiye’ye gelen doğal gazın 10 gün süreyle kesintiye uğramasıyla başlayan elektrik kesintilerinin sanayi üretimini olumsuz etkilediğini bildirdi. Kütükcü, üretimin ve ihracatın artış ivmesi gösterdiği bir dönemde OSB’lerde yaşanan elektrik kesintilerinin sanayicileri zorlamaya devam ettiğinin altını çizdi.
Organize Sanayi Bölgeleri Üst Kuruluşu (OSBÜK) Başkanı Memiş Kütükcü, İran’dan Türkiye’ye gelen doğal gazın 10 gün süreyle kesintiye uğramasıyla başlayan elektrik kesintilerinin sanayi üretimini olumsuz etkilediğini belirtti.
Organize Sanayi Bölgelerinde (OSB) yaşanan elektrik kesintilerine ilişkin yazılı açıklama yapan Kütükçü, ‘’İran doğal gazının ülkemize arzında yaşanan kesintiyle birlikte önce sanayicilerimize, Boru Hatları İle Petrol Taşıma Anonim Şirketi (BOTAŞ) tarafından doğalgaz kullanımı ile ilgili kapasitelerini yüzde 60 ile sınırlandırmaları yönünde bir karar geldi. OSB’ler olarak bu süreci yönetmeye çalışırken, hemen ardından Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ) OSB’lerimize ortalama üç günü bulan elektrik kesintileri yapılacağını bildirdi.
OSB’lerimiz şu anda bu süreci yönetmek, sanayicilerimizin üretim kayıplarını minimumda tutmak için olağanüstü gayret gösteriyor. Ancak buna rağmen şunu biliyoruz ki, üretimin ve ihracatın ivmelendiği bir dönemde yaşanan elektrik kesintilerinin ekonomiye ve sanayi üretimine mutlaka olumsuz bir yansıması olacak. Temennimiz, hasar büyümeden, üretimin daha fazla kesintiye uğramadan bu problemin çözülmesi yönünde’’ dedi.
Büyük ölçekli sanayi tesislerinin doğalgaz ve elektrik kullanımına sınırlama getirilmesini ardından fabrikalar üretime ara vermeye başladı. Kartonsan ve Ege Endüstri doğalgaz tedariğinde gidilen kısıtlama nedeniyle üretime geçici olarak ara verdiğini duyurdu.
Gaz ve elektrik sıkıntısının ardından fabrikalar, Kamuyu Aydınlatma Platformu’na üretime ara verdiklerini bildirmeye başladı. Kartonsan’dan KAP’a yapılan açıklamada, doğalgaz kısıtlaması yapıldığı hatırlatılarak, “ 1 Nolu Karton Üretim Hattımızda (KM1) doğalgaz tedarik kısıtlaması kaldırılıncaya kadar, 21 Ocak 2022 tarihinden itibaren üretime geçici olarak ara verilmiştir” denildi.
Ege Endüstri ise KAP’a yaptığı açıklamada, Ege Serbest Bölge’de 25-27 Ocak arasında 48 saat elektrik kesintisi yaşanacağını yönünde bildirim aldıklarını belirterek, “Elektrik kesintisi nedeniyle serbest bölge fabrikamızda üretim yapılamayacaktır” bilgilendirmesini yaptı.
Türkiye Süt, Et, Gıda Sanayicileri ve Üreticileri Birliği (SETBİR) Yönetim Kurulu Başkanı İsa Coşkun, doğal gaz ve elektrikte yapılacak kısıntıların süt ve et tedarik zincirinde aksamalara sebep olacağını belirterek sektörün enerji kısıntısından muaf tutulmasını talep etmişti. BOTAŞ; ilaç, et ve et ürünleri ile süt ve süt ürünleri üreten işletmeler için doğalgaz kesinti uygulamasını sonlandırdı. BOTAŞ tarafından üreticilere gönderilen e-posta ile ilaç, et ve et ürünleri ile süt ve süt ürünleri üreten işletmeler için doğalgaz kesinti uygulamasının sonlandırıldığı bildirildi.
Enerji kesintilerinin en büyük risk teşkil ettiği sektörlerden biri cam sanayii. Sektörün önemli isimlerinden Yorglass CEO’su Semavi Yorgancılar, cam sanayisinin yapısı gereği elektrik ve doğalgaz başta olmak üzere enerji kesintilerine kesinlikle tahammülü olmadığına dikkat çekerek, cam fabrikalarında yedekleme sistemleri olsa da en fazla 48 saatlik bir süreyi kurtarabileceğini aktardı.
Bazı sektörlerin 3 gün, bazı sektörlerin bir haftalık enerji kesintilerini kaldırabileceğini, ancak bazı sektörlerin 7/24 çalışması gerektiğini bildirdi. Yorgancılar, burada hükümetin bir öncelik sırası belirleyip kesintileri buna göre gerçekleştirmesi gerektiğini vurguladı. Yorgancılar, “Bunları kâr kaygısıyla söylemiyorum. Özellikle demir çelik ve cam endüstrilerinin hassasiyeti için söylüyorum” dedi.
Alınan kararla tüm OSB’lerde aydınlatma ve ısınma amaçlı kullanılabilecek kadar enerji çekimine izin verildi. Belirlenen günlerde belirlenen rakamın üzerinde enerji çeken bölgelerin enerjisi TEİAŞ tarafından kesilecek ve cezai yaptırım uygulanacak.
BOTAŞ’ın teknik arıza nedeniyle İran’ın gaz veremeyeceğini duyurmasının ardından, pek çok fabrikanın üretimi sekteye uğradı. Dünyaca tanınan enerji uzmanı Mehmet Doğan, “Perşembenin gelişi çarşambadan belliydi, yaşanan sıkıntının temelinde planlama hatası var. Daha önce de bu problemleri yaşıyorduk ama, hiçbir zaman bu şekilde tüm sektörleri etkileyen bir krizle karşı karşıya kalmamıştık” dedi.
Nasrullah Ayan Youtube kanalında, yaşanan enerji krizini değerlendiren Mehmet Doğan “Kışın soğuk geçeceği ve arz sıkıntısı yaşanacağı belliydi. İran gazı kesmese de bu kriz kaçınılmazdı” dedi. Doğan, Türkiye’nin en son 2016 yılında yaşanan enerji krizinden sonra bazı adımlar attığını, depolama tesislerine ve yüzer LNG terminallerine ciddi yatırım yaptığını ancak sorunu tam olarak çözemediğini anlattı.
Türkiye arz güvenliği sorunlarını daha öncede yaşadı ama bu krizin nasıl yönetileceğini biliyordu diyen Doğan, ortada müthiş bir planlama hatası olduğunu vurguladı. Piyasaya sunulacak bir acil durum senaryosu çalışılmaması üzüntü verici olduğunu söyleyen Doğan, ‘’2004 yılında yaptığımız çalışma ile böyle bir kesinti olduğunda, acil durumlar için BOTAŞ iletim şebekesi operatörü neyi ne zaman keseceğini önceden bildirir. Bu şekilde şeffaf olursanız sorun olmaz.
Herhangi bir tüketim büyüklüğüne bakmadan, sanayisine bakmadan bir çok sektörü kapattılar. Ege bölgesinin LNG santralleri var. Bu bölgede gaz kesintisine gerek yok ama, hiçbir planlama yapmadan herkesin gazını kıstılar. “Bu durumlara karşı plan yaptınız mı?” diye sorduğumuzda “Biz tüm olasılıkları çalıştık” diyorlar. Bu şekilde planlama olmaz. Sokaktan birine sorsak, böyle bir durum var ne yapılması lazım, o da “Herkesi kısalım” der. Şu an yapılan da bu’’ ifadelerini kullandı.