En Büyük Bayram Kutlu Olsun! Peki "Cumhuriyetçilik" İlkesini Ne Kadar İyi Biliyoruz?

29.10.2022 - 09:30

Atatürk, 'Türk milletinin karakterine ve âdetlerine en uygun olan bu yönetim şekli, milletin insanca yaşamasını bilmesi, insanca yaşamanın neye bağlı olduğunu öğrenmesi demektir.' diyerek doğru yolun cumhuriyet olduğunu işaret eder.

Kaynak Anıl Çeçen / Atatürk Ansiklopedisi

Arapça halk anlamına gelen "cumhur" kelimesinden türeyen cumhuriyet, halkın devleti yöneten cumhurbaşkanını serbest seçimler yolu ile işbaşına getirdiği ve devleti yönetme yetkisini geçici bir süre için bu başkana devrettiği yönetim biçimine denir.

Cumhuriyet (Republic), Batı dillerinde, Latince kökenden gelen Res publica kavramı doğrultusunda, halka ait olan kamusal alanının ve bu alanda yer alan her türlü kamu malının, halkın kendi içinden seçtiği bir halk temsilcisinin yönetimine bırakılması anlamında da anlaşılabilir.

Saltanat ya da monarşi adı verilen her türlü krallık rejimlerine karşı bir demokratik alternatif olarak öne çıkan cumhuriyet yönetimleri, zaman içerisinde gelişmeler göstererek çağdaş dönemin en ileri siyasal rejimleri konumuna gelirler.

Cumhuriyet, halk kitlelerini kaba kuvvetin, kişisel gücün ya da belirli çıkar çevreleriyle toplumun egemen kesimlerinin hegemonyalarından koruyarak kendi özgür geleceklerini belirleyecek gerçek anlamda halk temsilcilerini yönetime getirebilir.

Cumhuriyetçiliğin ilk ana ilkesi yurttaşlıktır. Bir ülkede yaşayan bütün insanlar vatandaş tanımlaması altında, cumhurun eşit ve özgür temsilcileridir. Ve bu ortak kamu gücü devlet yönetiminde etkili olmalıdır.

Cumhuriyetçi yurttaşlık beraberinde toplumsal tabana dayanma ilkesini de getirir ve halk kitlelerinin daha fazla devlet yönetiminde etkin olmasını, onların ülke ve devlet sorunları ile daha yakından ilgilenmelerini sağlar.

Cumhuriyetin en önemli özelliği olan erdemlilik ilkesi, aktif yurttaşlık ile birlikte anlam kazanır. Aktif yurttaşlar bir ülkede yaşayan halk topluluğunun ortak yararına yönelirler.

Ve ülkenin ulusal çıkarlarını en üst düzeyde erişilmesi gereken hedefler olarak belirlerler. Aktif yurttaşların kamusal erdemliliğinin hedefi ise bir toplum ya da ülke için en ön planda önem taşıyan ortak yarara ulaşılmasıdır. Bu yarar, kişisel çıkarlardan uzak olup ulusal çıkarlara yöneliktir.

Cumhuriyet, kurması gereken eğitim ve kültür düzeni ile geleceğin cumhuriyetçi kuşaklarının yetişmelerine de yardımcı olur. Bu bakımdan cumhuriyetçilik eğitime önem vermek zorundadır.

Her türlü dini inanç ve öğretinin ötesinde, bilimi esas alan laik bir devlet düzeni olarak, cumhuriyet rejimleri insanları aktif ve sorumlu bir vatandaşlık anlayışına kavuşturur.

Cumhuriyetçilik, özgürlüğü bir ana ilke olarak benimsemek zorundadır. Çünkü hak ve özgürlüklerin en üst düzeyde gerçekleştirilebileceği düzen cumhuriyettir.

Cumhuriyette negatif ya da pozitif anlamda özgürlük, hukuk güvencesindedir. Bununla birlikte cumhuriyet yurttaşları iç ve dış hegemonyalardan koruyarak özgürlüğü 'tahakkümsüzlük' olarak da tanımlar. Cumhuriyet yurttaşı her türlü tahakkümden uzak bir şekilde yaşamına devam etme hakkına sahiptir.

Son olarak cumhuriyetçilik beraberinde bağımsızlığı doğal olarak getirmektedir. Bağımsızlığı şiar edinmiş cumhuriyet yurttaşı aynı zamanda yurtsever olup ülkesinin bağımsız olarak diğer bağımsız devletlerden "daha önde" olmasını idealize eder.

Cumhuriyetin, cumhuriyetçi yurtseverlik sayesinde en üst düzeyde gelişmişlik aşamalarına gelebildiği söylenebilmektedir. Bağımlılık yokluğu veya bağımsızlık olarak özgürlük ve yurtseverlik, çağdaş anlamda cumhuriyetçiliğin ana esaslarıdır.