Ekonomide Alternatif Senaryolar: Faiz İndirimleri Olmasaydı, Enflasyon ve Dolar Ne Olurdu?

18.04.2023 - 17:23

18.04.2023 - 17:27

Ekonomistler bir nevi travma misali Eylül 2021'e dönüp duruyor. Çünkü 23 Eylül 2021 tarihi Türkiye ekonomisinde çok önemli bir kırılma yarattı. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, o gün yüzde 19 olan politika faizinde indirimleri başlattı. Geçen 1,5 yılda faizler yüzde 8,5'e indi. Ancak bu indirimlerin hedeflediği üretim, yatırım, istihdam, ihracat ve cari fazla hedefleri gerçekleşmedi. Çünkü faizlerin tetiklediği kur ataklarıyla, küresel konjonktürün de desteklediği enflasyon artışı, piyasalarda yapısal dengesizlikleri belirsizliğe döndürdü. Bir yandan birbirinden kopan veriler, bir yandan da birbirinden etkilenen sorunlara döndü. Biz de son günlerin sevgilisi ChatGPT ile biraz ekodiyalog yaptık. Ekonomiye alternatif senaryolar yazdık. Buyurun birlikte inceleyelim.

2021 Eylül ayında Türkiye'de politika faiz yüzde 19, dolar/TL 8,60 seviyelerinde enflasyon da yüzde 19'lardaydı.

Senaryoda önce sinopsis ile ilerledik.

Merkez Bankası faiz indirimi yapmamış olsaydı, TL'nin kısa vadede daha güçlü olabileceğini belirten ChatGPT, uzun vadede ise faizlerin sabit olmasıyla, yabancı yatırımcıların para girişinin azalacağını belirtti. Bu da TL de değer kaybına yine yol açacaktı ki Fed henüz devreye girmemişti.

Yine de dolar/TL (USDTRY) de yükselmeyebilir ya da daha düşük bir seviyede kalabilirdi diye de ekledi.

TÜİK enflasyonunun da daha düşük seviyelerde kalması beklenirdi. Yine de pandemi, petrol, savaş gibi birçok küresel faktörler eklenmemişti.

Gelelim ilk alternatif ekonomi senaryomuza, Eylül 2021'de TCMB faizleri yüzde 19 olarak hiç değiştirmedi. Mart 2023'e geldik. Fed hiç faiz artırmadı. Rusya ve Ukrayna da savaşmadı. Enflasyon kaç olurdu?

Bu senaryoda enflasyon oranının ne kadar artacağına ilişkin tahmin yapmak oldukça zor. Ancak, savaş, pandemi, doğal afetler vb. ile ekonomideki belirsizlikler enflasyonu etkileyeceğinden, enflasyon oranının kesinlikle yüzde 19'da kalacağını söyleyemeyiz.

Geçmiş verilere dayanarak ve sadece faiz oranlarına bağlı olarak bir tahmin yapacak olursak, bu senaryoda enflasyonun yüzde 20-22 arasında olabileceğini tahmin ediyorum.

O halde ikinci alternatifimize bakalım. Tarih 23 Eylül 2021. TCMB faiz kararını açıkladı ve yüzde 19'da sabit. Dolar/TL 8,60. Ardından Fed ne zaman faiz artırsa TCMB de 100 baz puan faiz artırıyor, Rusya ile Ukrayna yine savaşmıyor ve haliyle petrol, emtia fiyatları sabit kalıyor. Türkiye'de enflasyon ve dolar/TL ne olurdu?

Bu senaryoda enflasyon ve dolar/TL aralığı tarihsel çizimi:

Eylül 2021: Enflasyon yüzde 19, dolar/TL 8,60
Aralık 2021: Enflasyon yüzde 21-22, dolar/TL 8,80-8,90
Mart 2022: Enflasyon yüzde 23-24, dolar/TL 9,00-9,20
Haziran 2022: Enflasyon yüzde 25-26, dolar/TL 9,20-9,40
Eylül 2022: Enflasyon yüzde 27-28, dolar/TL 9,40-9,60
Aralık 2022: Enflasyon yüzde 29-30, dolar/TL 9,60-9,80
Mart 2023: Enflasyon yüzde 31-32, dolar/TL 9,80-10,00 (Gerçekte enflasyon düşmüş haliyle yüzde 50, dolar/TL KKM ile 19,40)

Yeni senaryonun üsttekinden farkı Rusya-Ukrayna savaşı olması olurken, petrol ve emtia fiyatlarının yükselmesi de devreye giriyor. Fed ve diğer büyük merkez bankaları faiz artırımlarını sürdürüyor. TCMB de Fed ile her seferinde 100 baz puan artırım yapıyor. Türkiye'de enflasyon ve dolar/TL aralığı ne olurdu?

Bu senaryoda, uluslararası piyasalarda artan belirsizlikler ve riskler nedeniyle Türkiye'deki ekonomik durum da olumsuz etkilenebilir. Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle artan jeopolitik riskler ve küresel emtia fiyatlarındaki yükseliş, Türkiye'nin dış ticaret açığı ve cari işlemler açığı üzerinde baskı yaratabilir.

Özellikle döviz kurlarında yaşanacak yükseliş ithalat fiyatlarını artırarak, üretim maliyetlerini artırır, enflasyon oranını da yükseltirdi.

Türkiye'de bu senaryoda enflasyon oranı yüzde 30 ila 40 aralığında, dolar/TL kuru da 15 ila 20 aralığında olabilir.

Yine değiştirelim faiz indirimlerinin yerine toptan artış koysak, 2021 Eylül-Aralık döneminde 500 baz puan, 2022 Ağustos-Aralık döneminde 500 baz puan faiz artışı yapıldığını düşünürsek.

Dolar/TL 8,60 seviyelerinden, enflasyon da yüzde 19 seviyesinden

Faiz oranlarındaki artışla, ekonomik aktivitede yavaşlama,
Yüksek faiz oranlarının yabancı yatırımcıları çekmesi,

gibi maddelerle tam bir sayı vermek güç olsa da tahmini bir aralık olarak,

Dolar/TL: Yaklaşık olarak 11,50 - 12,50 aralığı,
Enflasyon: Yaklaşık olarak yüzde 30 - yüzde 35 aralığında olabilir.

KKM 20 Aralık 2021'de açıklanmasıydı, dolar/TL ne olurdu?

20 Aralık 2021 tarihinde KKM açıklanmasaydı, dolar/TL kurunun ortalama olarak 19 TL ile 20 TL arasında bir değerde olabileceği tahmin edilebilir. Ancak bu tahmin, birçok farklı faktörün etkisi altında olan piyasalarda tam olarak doğru olmayabilir.

Son senaryomuzda ise büyük bir değişiklik yapıyoruz. Eylül 2021'den bu güne faizleri yüzde 19'dan 0'a indiriyoruz. Dolar/TL 8,60'tan kaça gelirdi? Enflasyon yüzde 19'dan kaç olurdu?

Bu senaryoda faizlerin yüzde 0 olması ciddi bir ekonomik krize neden olacağından, gerçekçi bir senaryo olarak kabul edilmemelidir.

Faizlerin %0'a inmesi durumunda dolar/TL'nin değerinin ne olacağı tahmin edilemez. Çünkü faiz oranları, döviz kurları üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.
Aynı şekilde, enflasyon oranı da yüksek olması nedeniyle, faizlerin sıfıra inmesi durumunda muhtemelen daha da yükselecektir.

Yine de sayısal verilerle dolar/TL'nin 8,60'tan 13,50-15,00 aralığına çıkabileceğini ve enflasyonun da %35-40 aralığına yükselebileceğini tahmin edebiliriz.