2023 seçimleri belki de Türkiye tarihinde çalışmaların en erken başladığı seçim olabilir. Geçen yılın başından bu yana siyasette gerginlik yaratan seçim gündemi ekonomide de hareketliliği erken başlattı. Seçim ekonomisi her daim genişleme yaratırken, bu kez genişleme zaten yeni ekonomi modeli olduğundan daha da genişleme yaratıyor. Bu da ortaya 90'ların seçim vaatlerine benzer ilginç 'müjdeler' çıkarıyor.
Birgün'den Havva Gümüşkaya 'seçim müjdeleri'ni derledi, biz de eklemeler yaptık.
TOKİ’nin 'Cumhuriyet tarihinin en büyük sosyal konut projesi' olarak lanse ettiği proje, eylül ayında açıklandı. Projenin özellikle dar gelirlilere yönelik olduğu öne sürülürken, ilk bakışta avantajlı görünen hamle, taksitlerin sabit olmaması, son maliyetlerin beklenenden yüksek olması, başlangıç ve teslimat süreleri gibi belirsizliklerle kafaları karıştırdı.
Geçen günlerde açıklanan konut kampanyasında da kamu bankaları öncülüğünde sıfır konutlarda yüzde 0,69 oranında faiz oranlarına rağmen gelir ve kredi sınırlamaları, konut fiyatlarının yüksek olması, sıfır konutlara yönelik olması gibi maddelerle beklenen ilgiyi henüz yakalayamadı.
Bankaların da yapılan düzenlemelerle kredi vermeye yanaşmaması, kredilerde Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati'nin de deyimiyle 'efektif' davranılması ticari tarafa yönlenmesi istenen faizlerde de istenilen etkiyi yaratmayınca tedbirler, düzenlemeler birbirini izledi.
Kira artışlarında konut fiyatlarıyla başlayan yükseliş, TÜİK TÜFE verilerinde de 12 aylık ortalamalar üzerinden belirlenmesi nedeniyle spiral efektiyle baz etkisini etkileyeceğinden dolayı Temmuz 2022-Temmuz 2023 döneminde yüzde 25 ile sınırlandırıldı. Ev sahiplerinin çoğu buna uymadı.
Özellikle muhalefet tarafından yükselen seslerin de etkili olmasıyla Cumhurbaşkanı Erdoğan, 18 Temmuz Kabine Toplantısı sonrası KYK borçlarının geri ödemelerinde enflasyon ya da faiz farkının kaldırıldığını, anaparanın ödeneceğini açıkladı. Uygulamada halen sorunlar görülse de kaldırıldığı biliniyor.
Asgari ücrete aralık ayında işçi tarafının kabul etmemesine karşın oy çokluğuyla yüzde 54 oranında zam açıklayarak 8 bin 500 TL'ye çıkarılması alım gücüne karşı koruma sağlamazken, yıl ortası ikinci zam söylentileri de canlı tutuluyor. Enflasyonda baz etkisiyle yüzde 64 oranında açıklanan TÜFE, memur ve emekli maaşlarında zam oranının düşük kalmasına neden oldu. Cumhurbaşkanı Erdoğan, refah payı ekleyerek zam oranını yüzde 25 olarak açıklarken, tepkiler yoğunlaşınca 24 saat sonra 5 puan daha eklenerek yüzde 30’a çıkarıldı. Burada da seçim öncesi ara zam gündemi canlı duruyor.
Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) seçimin yaklaşmasıyla kabul edildi ve Meclis’te görüşülmesi beklenirken, çalışmalara hız verildi. EYT maaşlarının seçime yetiştirilmesine çalışıldığı biliniyor.
Oranlar yüzde 7'den 1'e çekildi. Ancak üretici fiyatlarındaki artışlar ve o dönem enerji giderlerindeki yükseliş KDV indiriminin etkisini göstermesine çare olmadı.
Bu alanda gerilim pandemide başlamıştı. Son dönemde de siyasilerle market yöneticilerinin sert tartışmaları gündeme geldi. Zincir marketler, dar gelirlinin ana gideri olan ve birçok girdi maliyetleriyle özellikle üretici tarafında artan fiyatların sorumlusu olarak gösterildi. Enflasyonda düşüş algısının güçlenmesi için de zincir marketler Ticaret Bakanı Mehmet Muş’la görüşmeleri sonrasında indirim ve fiyat sabitleme kararı aldı.
Market ve giyimdeki sabitleme kararlarını beyaz eşya ve plastik sektörü de takip ederken, restoran ve lokantalara da çağrı geldi. Bazı sektörlerde bunun ana amacının da stok eritme olduğu belirtildi.
Araç fiyatlarındaki kur artışlarının etkisi ÖTV düzenlemesinde tabloyu parlatmadı.
Kredilerin limitleri 250 bin TL'den 15 milyon TL'ye kadar çıkarken, vadeler 36 ila 120 ay arasında değişiyor.
Önceki yıllarda ÜFE ve TÜFE ortalaması alınarak belirlenen özel okulların zam oranları Milli Eğitim Bakanı Mahmut Özer'in açıklamasıyla TÜFE'de belirlendi. Birçok özel okulun buna uymadığı görülürken, eğitim ücretlerine bu oranda zam yapanların da yemek, servis, kırtasiye gibi masraflar tarafından bu farkı kapatmaya çalıştığı da biliniyor.
Erdoğan, 5 Eylül’de açıkladığı kararda, “15 Ağustos 2022’den önce icra takibi başlatılan 2 bin TL ve altındaki alacaklarda yaklaşık 10 milyon dosya ve yaklaşık 5,5 milyon kişinin icra takibinden kurtulacağını açıkladı.
E.mask ile hatalı değilsem 30milyon$ karşılığında uzaya Türk gönderme anlaşması yapmaya çalışılıyordu. Seçime kadar uzaya giden ilk mekiğe birini koyabilirler.