Güneş sistemimizin en büyük gezegeni olan Jüpiter'in tam 92 tane uydusu olduğunu biliyor muydunuz? Peki neden Dünya'mız sadece bir uyduya sahipken, Jüpiter'in 92 adet uydusu var? İçeriğimizde anlattık. 👇
Güneş sistemimizin en büyük gezegeni olan Jüpiter'in tam 92 tane uydusu olduğunu biliyor muydunuz? Peki neden Dünya'mız sadece bir uyduya sahipken, Jüpiter'in 92 adet uydusu var? İçeriğimizde anlattık. 👇
Dünyamız tek bir uyduya sahip, ama Güneş sistemimizdeki en büyük gezegen olan Jüpiter'in etrafında düzinelerce uydu dolaşıyor. Jüpiter takımının yeni üyeleri hala keşfedilmeye devam ediliyor. 2022 yılının Aralık ayında, astronomlardan oluşan bir takım, daha önceden raporlanmamış ama yörüngede dolaşan 12 tane uydu gördüğü bilgisini yayınladı. Bu da Jüpiter'in etrafındaki uyduların sayısını 92'ye çıkartıyor ve Jüpiter'i yörüngedeki uydu sayısı bakımından listenin yine başına koyuyor. Sayı 20 Ocak 2023'te resmi hale geldi ve Şubat 2023'te yayınlandı.
1610 yılında, büyük astronom Galileo Galilei, Jüpiter'in etrafında dönen dört gök cismini fark etti. Io, Europa, Ganymede ve Callisto olarak adlandırılan uydular, Jüpiter'in en büyük ve ilk keşfedilen uyduları. Yıldızları gözlemlemek daha gelişmiş hale gelince, bu dörtlünün etrafında daha birçok uydu olduğu fark edildi. Bulunan son uydular, büyük dörtlü gibi 17 gün civarı değil, bir veya iki yıllık yörüngelere sahiptir.
2019 yılında 82 uydu ile Satürn'ün geçici olarak en çok uydusu olan gezegen olduğu dönemi saymazsak, Jüpiter uydu sayısı konusunda her zaman başı çekti. Satürn'ün güncel uydu sayısı 83. Uranüs'ün 27, Neptün'ün ise 14 uydusu var. Yan komşumuz Mars ise Deimos ve Phobos adında 2 uyduya sahip. Eğer tek uydulu Dünya'ya üzülecekseniz, Merkür ve Venüs'ün hiç uydusu olmadığını bilmenizi isteriz.
Diğer gezegenlerin birkaç tane uydusu varken Jüpiter'in onlarca uydusunun olmasının bir sebebi var: Yer çekimi.
Gökbilimciler, güneş sistemimizdeki gezegenleri ikiye ayırırlar. Merkür, Venüs, Dünya ve Mars, 'karasal' ve 'iç' gezegen olarak adlandırılırken, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün, 'gaz devi' ve 'dış' gezegen olarak adlandırılır.
Bu gruplar arasındaki boyut farkı oldukça önemlidir; Uranüs en küçük dış gezegen olmasına rağmen, hala iç gezegenlerin en büyüğü olan Dünya'dan 15 kat daha büyüktür. Bununla birlikte, diğer gezegenlerin hiçbiri Jüpiter ile kütle açısından rekabet edemez. Jüpiter'in devasa kütlesine eşit olmak için Dünya'nın 300'den fazla kopyasına ihtiyaç duyardık.
Isaac Newton'un da gözlemlediği gibi, bir cismin kütlesi ve çekim alanı gücü arasında pozitif bir korelasyon var. Gaz devlerinin kütle olarak ağır olmaları, daha çok uyduyu çekebilmelerini sağlıyor.
Ancak Jüpiter gibi gezegenlerin bu kadar uyduya sahip olmasının tek nedeni bu değil. Güneş sistemimizin gaz devleri Güneş'ten uzaktadır. Buna rağmen, bazı yıldızların 'sıcak Jüpiterler' adı verilen devasa, Jüpiter benzeri gezegenleri vardır. Aslında, bunlar yıldızlarına yakın yörüngede dönen gaz devleridir.
Fransız gökbilimci Fathi Namouni'nin 2010 tarihinde yayınlanmış bir makalesi, sıcak Jüpiterlerin ,eğer varsa, çok az uyduya sahip olduğu düşüncesini savunuyor. Bu gezegenlerin Güneş Sistemi'nin dış taraflarından geldiği ve içe doğru bir göç hareketinde bulunduğu düşünülüyor. Yol boyunca uydular, bir oraya bir buraya savrulur desek çok da yanlış olmaz. Gaz devleri büyük olabilir ama yıldızlar çok daha büyüktür, bu nedenle çok daha güçlü çekim alanları vardır. Bu sebepten, sıcak Jüpiter yıldızına yaklaştığında, yıldız eninde sonunda uydularını çalacaktır.
Mesafe, bu yeteneği dengelemek için büyük rol oynar. Güneşten ne kadar uzaklaşırsanız, üzerinizdeki yerçekimi kuvveti de o kadar azalır. Bu sebepten, eğer Namouni doğru söylüyorsa, gerçek Jüpiter'in 92 tane uydusu vardır.