Norilsk şehri, Kuzey Kutup Dairesi'nin bile üzerinde yer alan, dünyanın en kuzeydeki yerleşim yerlerinden biridir. Rusya'nın en kirli şehri olan Norilsk, zorunlu çalışma kampının kalıntıları üzerine inşa edilmiş bir şehir. Ancak bu şehirde 177,000 bin kişi yaşıyor. Gelin hep beraber bu ilginç şehri tanıyalım.
Tahmin edilebileceği gibi şehrin iklimi de oldukça soğuk. Ocak ayında ortalama en yüksek sıcaklık -14,8 derecedir. En düşük sıcaklık rekoru ise -64! Şehir o kadar soğuk ki kışın işçiler donmaktan korktukları için otobüs duraklarında bekleyemezler.
Ancak şehrin sert iklimine rağmen varlığının sırrı, karın altında gömülü metallerin zenginliğidir. Norilsk, dünyanın en değerli metal yataklarından birinin üzerinde bulunuyor. Norilsk madenlerindeki metal rezervleri, neredeyse iki milyar tonla dünyanın en büyüğüdür. Böylece şehir, en büyük nikel üreticilerinden biri haline geldi ve dünyadaki en büyük paladyum kaynağı oldu. Paladyum ise elektronikte kullanılan ve ons başına 1.500 doların üzerinde satış yapan en değerli mineraldir. Ayrıca karın altında gömülü çok miktarda bakır var.
Maden ocakları 1993 yılında özelleştirildi ve bugünkü adı ise Nornickel. Nornickel, yaklaşık 80.000 kişiyi istihdam ettiği için Norilsk'in en büyük şirketi. Şirket, eritme rafinerileri ve çökmekte olan Sovyet dönemi mimarisiyle dolu bu kasvetli şehirde, benzer şirketlerden nispeten daha yüksek ücretlerle işçileri cezbetmeye devam ediyor.
Stalin, karın altındaki metalleri çıkarmak için konuşlandırılan 'gulag' adı verilen bir zorunlu çalışma kampları sistemini Norilsk'te kurdu. Bu gulag Norillag olarak adlandırıldı ve politik olarak istenmeyen birçok kişi buradaydı. 1935 ve 1953 yılları arasında buraya 650.000 mahkumun gönderildiği tahmin ediliyordu. Gulag'daki koşullar, Kuzey Kutbu'ndaki kadar zordu. Mahkumlar, güvenlik ekipmanı olmadan 14 saate kadar çalışıyorlardı.
Gulagdaki bazı mahkumlar o kadar çaresizdi ki, artık çalışamamak için kendi ellerini kestiler. 1953'te Stalin'in ölümünden sonra gulag ayaklanmaları başladı. 1956'da Norillag gulag kapatıldı. Ancak o zamana kadar 250.000 mahkumun telef olduğu tahmin ediliyor. Günümüzde Norilsk'te zor şartlar yüzünden ölen işçileri onurlandırmak için yapılmış bir müze bulunuyor.
Kasabadan ayrılma fırsatı bulan yerliler genellikle geri dönmek istemiyor. The New York Times, 30 yaşındaki bir sakine tatilde Rusya'nın diğer bölgelerini ziyaret ettiğinde nasıl hissettiğini sordu.
'Gerçekten geri dönmek istemiyorum ve geri dönmek zorunda kalmamak için her şeyi vermeye hazırım' şeklinde cevap aldı.
Norilsk, özellikle eritme işleminden kaynaklanan yüksek kükürt dioksit içeriği nedeniyle dünyanın en kirli şehirlerinden biri olarak kabul ediliyor. Bu küçük kasabada tüm Fransa'dakinden daha fazla zararlı gaz açığa çıkıyor.
Norilsk şehrinde solunum yolu hastalıklarına bağlı ölümler, Rusya'nın geri kalanından daha yüksek. Nornickel'in çevreyi temizlemek için attığı adımlar zararın bir kısmını temizledi. Böylece 2019 yılına kadar kükürt dioksit emisyonları 200.000 ton azaldı. Nornickel, madeni modernize etmek ve emisyonları temizlemek için yaklaşık 3,5 milyar dolar harcamayı planlıyor.