Atalarımız 6 milyon yıl boyunca dünyanın dört bir yanında yaşadı ve geriye sürüsüyle şey bıraktı. Ören yerleri veya sit alanları olarak da bilinen arkeolojik alanlar, atalarımızın bizlere ve dünyaya bıraktığı miraslar arasında günümüzde en çok dikkat çeken ve ilgi duyulanlarından. Peki en kazı sahası nerede, hangi uygarlık tarafından inşa edildi ve insanlık medeniyetine nasıl bir katkıda bulundu? Bu soruların cevaplarını merak ediyorsanız içeriğimize buyurun. 👇
Güney Afrika’daki Cape Town Üniversitesi’nden arkeoloji öğretim görevlisi Yonatan Sahle bu iki yerle ilgili olarak, “Hangisinin daha eskiye dayandığı hususu, son yıllarda arkeoloji camiasını ikiye böldü” diyor.
Bu bölgede hominin (insan ve akrabası olan türlerin atası) kemikleri ve birtakım taş aletler bulunuyor. Araştırmacılar aletlerin bulunduğu tortuları tarihlendirerek bölgenin 3.3 milyon yıllık olduğunu belirlemiş ve bölgeyi 'arkeolojik kayıtlara geçen en eski yer' olarak nitelendirmişti. Buradaki aletlerin o dönemlerde bölgede varlığını sürdüren hominin Australopithecus afarensis türü tarafından yapıldığı düşünülüyor.
Australopithecus afarensis türünün yaptıkları taş aletlerle yemişleri kırmış olması fazlasıyla muhtemel. Bölgede kaç kişinin yaşadığı ise tahmin edilemiyor. Turkana Havzası Enstitüsü'nden Jason Lewis bölgeyle ilgili olarak, 'Lomekvi 3, dünyanın en eski arkeolojik kazı alanı' diyor.
Dartmough Koleji'nden antropoloji profesörü Jeremy DeSilva bu hususla ilgili olarak, 'Lomekvi oldukça tartışmalı bir yer. Bazı meslektaşlarımız bölgede bulunan aletlerin o kadar eski olmadığını düşünüyor' diyor. Son yıllarda yazılan kimi makalelerde aletlerin kaç yıllık olduğunun belli olmadığı öne sürülüyor. Bir başka deyişle, bu aletler, içerisinde bulundukları tortularla aynı zamanda oluşmuş olmayabilir.
Bu arkeologlardan olan Yonatan Sahle belirsizlikle ilgili olarak, 'Ben de dâhil pek çoğumuz için en eski ören yeri, Etiyopya'nın Afar vilayetindeki Kada Gona nehrinin kıyısında bulundu. Buradaki kalıntıların kaç yıllık olduğu kesin olarak belirlendi. Gona'daki arkeolojik buluntuların kronolojik anlamda kesinliği on yıllar boyunca süren çalışmalar sonucunda sağlandı' diyor. Öte yandan Lomekvi 3’te yapılan çalışmalar birkaç yıl önce yayımlandı.
Aletlerin, o zamanlar Doğu Afrika’da yaşayan insan türünün atası olan Australopithecus garhi türü tarafından yapıldığı düşünülüyor. Bu türe ait kalıntılar taş aletlerin yakınlarında bulunmuştu ki, bu aletlerin de insansı türler tarafından yapılan ilk aletler olduğu düşünülüyor. Kaliforniya Üniversitesi’nden Tim White en eski arkeolojik alan tartışmasıyla ilgili olarak, “Lomekvi’nin en eski arkeolojik alan olduğu iddiası ortaya atıldığında araştırmacılar yeterince kanıt sunamadı. O günden sonra pek çok eleştiri aldılar ama yeni kanıtlar yayımlamayı da başaramadılar” diyor.
Smithsonian Müzesi’nden Rick Potts, Lomekvi 3’teki aletlerin ‘en eski taş aletler’ olduğunun kanıtlandığını belirtiyor. Ayrıca Lomekvi 3’teki taş aletlerin Gona’da bulunanlardan daha üstünkörü ve ilkel bir görünüme sahip olduğu biliniyor. Bu taşların neden gerçekleştirildiği bilinmeyen bir birbirine vurma işlemi sonucunda parçalanarak büyük, kalın ve şekilsiz biçimlerine kavuştukları düşünülüyor.
George Washington Üniversitesi’nden antropoloji profesörü David Braun, Lomekvi’den sonra en eski ören yeri adayının Etiyopya’nın Afar vilayetindeki 2.8 milyon yıllık Ledi-Geraru olduğunu belirtiyor. Ledi-Geraru’da çalışma yürüten araştırmacılar, 2015 yılında dişleri olan yarım bir hominin çenesi bulmuştu.
Yonatan Sahle, Ledi-Geraru’nun kaç yıllık olduğu konusunun da kesin olmadığını ve 2.5 milyon yıllık Gona’nın daha eski olabileceğini, en azından kaç yıllık olduğunun kesinleştirildiğini savunuyor. Çoğumuzun daha önce adını bile duymadığı bu yerlerle kıyasla, Gize piramitleri (yaklaşık 4.500 yıllık) ve Stonehenge (yaklaşık 5.000 yıllık) epey genç kalıyor.