Değerli ve doğal taşlar son dönemde herkesin gündeminde. Ancak öyle bir taş var ki yüzyıllar önce varlığı kanıtlanmış olsa bile henüz çok yeni popülerleşmeye başladı. 'Zarit' adı verilen bu taşın yalnızca Muğla'nın Milas ilçesinde çıkartıldığı biliniyor. Gelin, elmastan bile değerli olduğu söylenen ve ışığa göre renk değiştiren zarit taşının serüvenini mercek altına alalım.
Kimyager Alistair Linsell, zarit taşının 200 yıl önce keşfedildiğini belirtiyor. Ancak zaritin değerli bir taş olduğuna karar verilmesi de bir hayli zaman almış. Zarit, elmas gibi taşlardan çok daha kıymetli. Üstelik dünyanın sadece bir yerinde bulunması da zaritin basında geniş yankı uyandırmasına sebep oldu. Bugüne kadar kesilmiş en büyük zaritin ederi ise 2 milyon poundu buluyor. Taşın bu kadar değerli olmasının nedeni ise doğada her 10 bin elmasa karşılık sadece bir zarit taşının bulunması!
Zarit taşının ışığa göre renk değiştirdiği ve içinde farklı renklerin yansımaları olduğu biliniyor. Ancak bu özellik, taşın tek başına değerli olması için yeterli değil. Bu taşı bu kadar değerli ve özel yapan özelliği ise yalnızca Türkiye'nin Muğla şehrinde çıkartılıyor olması. Başka hiçbir bölgede Milas'taki kadar kaliteli zarit çıkartılamıyor.
Ege Bölgesi'nde birçok maden bulunuyor. Muğla şehrinin Milas ilçesinde de büyük bir boksit madeni var. Zarit taşı, işte tam da bu boksit madeninde görülüyor. Aslında alüminyum üretimi için kullanılan boksitlerin yer aldığı mağarada yıllar geçtikçe basıncın etkisiyle zarit de bulunmaya başlamış. Bilim insanı Sujata Kundu, zarit için özel bir maden inşa edilmediğini çünkü bunun için yeterli kristalin olmadığını söylüyor. Bu yüzden zarit için başka bir madenden yararlanılabildiğini ekliyor.
Muğla'daki boksit madeninde zarit izleri arayan ekipler, buldukları şeyleri su yardımıyla sık sık yıkayarak zarit mi yoksa başka bir taş mı olduğunu araştırmaya devam ediyor. Zarit, çok kıymetli bir taş olduğu için kırarken ve ararken de dikkatli olunması gerekiyor. Bulunan bazı zaritlerinse içi dolu ve kusurlu. Ancak kusurlu olsa da içinden küçük parçalar alınabiliyor. Kristal izleri takip edildikçe madende daha çok zarit bulunuyor ve toplanan tüm zarit parçaları ayrı bir alanda bekletiliyor.
Doğal ışıkta zümrüt yeşili olan zarit, akkor ışıkta pembe ya da kırmızı renge bürünebiliyor. Hiçbir zaritin kaybolup gitmemesi için çıkarılan ve kristale benzeyen her bir parça özenle ayrıştırılıyor. Toplanan parçalar fırça yardımıyla dışındaki çamurdan ve kirden arındırıldıktan sonra yıkanıyorlar ve aralarından zaritler seçiliyor. Ardından zaritler kesim işlemleri için gönderiliyor. Tabii kristaller maden dışında da tekrar incelemeye alınabiliyor. Burada değerleriyle ilgili öngörülerde bulunuluyor.
Taşın değer kaybetmemesi için içinde hava baloncukları, toprak ve taş kalıntıları, kırıklar ve çatlaklar olmaması gerekiyor. Ayrıca taşı kesen kişinin yeteneği bu noktada büyük bir etkiye sahip. Zarit, önemli ve değerli bir taş olduğu için onu fazla yıpratmamak gerekiyor. Ancak taşın içinde oluşan kusurlarından kurtulması ve tamamen berrak bir görünüme kavuşması da çok önemli. Bunun için hatalı kısımları kesilerek temizleniyor. Bunun için genelde elmas uçlu testere kullanılıyor.
Taşın profili kesildikten sonra, oymacı tarafından taşa açılı kesim işlemi uygulanıyor. Bu sayede zarit, değerli taş görünümünü kazanıyor. Zaritin renk oyunlarının dışarıdan da gözlenebilmesi ve parıldaması için tamamen şeffaf olana kadar işlenmesi çok önemli. Açılı kesim işlemi taşın boyutuna ve kalınlığına göre değişiyor. Bu noktada kullanılan aletlerin kalitesi de kesimi etkiliyor. 100 milyon yıl önce dünyada meydana gelen bu taş, takılarda kullanılıyor.