Şüphesiz ki yıkım oranları düşünüldüğünde depremler en çok korkulan doğal afetlerden biri. Ülkece Kahramanmaraş'ta meydana gelene 10 farklı ilimizde korkunç görüntülere neden olan depremlerin yıkıcı etkisini hep birlikte yaşıyor ve görüyoruz. Dünyada en fazla kaç büyüklüğünde deprem meydana gelebilir gelin birlikte öğrenelim.
10 farklı ilimizde yaşayan yıkımlar adeta kalbimizi de enkaz altında bıraktı ve ülkece büyük bir yas içerisindeyiz.
Hal böyle olunca birçok insan '7.7'den daha büyük bir deprem olursa ne olur?' diye düşünmeden edemiyor.
Peki, 9.5'ten daha büyük deprem yaşanması mümkün mü? Yerbilimciler bu sorunun cevabının 'teknik olarak evet' olduğunu söylüyor. Ancak çok daha büyük bir deprem olma ihtimali düşük. 9.5'ten daha büyük bir deprem meydana gelebilmesi için hem çok derin hem de çok uzun bir fayın hareket etmesi gerekiyor.
Wendy Bohon şöyle söyledi:
'9.5 büyüklüğünde bir deprem muhtemelen gezegenin üretebileceği üst sınırın yakınında ve 10 büyüklüğünde bir deprem son derece olası değil.'📸 AA
Bir depremin büyüklüğü, depremin ne kadar yoğun hissedildiğinden biraz farklıdır. Çünkü zeminin yapısı ve merkeze olan uzaklığı yaşanılan depremin ne kadar fazla hissedileceğini etkiler. Bohon, aynı depremin gevşek toprak ve kum üzerinde duran biri için sağlam bir kaya üzerinde duran birinden daha güçlü hissedileceğini söyledi.
📸 AFP/ Adem Altan
Bu da, fayın, kabuğun ne kadar derinine indiğine ve kırılan segmentin yatay olarak ne kadar uzun olduğuna bağlıdır. Bir alanın ne kadar kırılabileceğinin de fiziksel sınırları vardır. En derin faylar, bir tektonik plakanın diğerinin altına ittiği dalma-batma bölgelerindedir.
📸 NYTimes
Güney Kaliforniya Üniversitesi'nde bir deprem jeoloğu olan Heidi Houston, yıkıcı etkisi olan depremleri başlatabilecek fayların, dalma zonlarındaki eğimli faylar olduğunu söyledi. Dikeyden ziyade eğik bir açıda oldukları için bu şekilde adlandırılan bu eğimli faylar, stres oluşturan ve sonunda kırılabilen en geniş kaya alanlarına sahiptir.
📸 NYTimes
Bohon, batma bölgesi faylarının bile bir anda kırılmadığını söyledi.
'Tipik olarak bu fay hareketlerinde, bir şey araya girer; belki bir deniz dağı (bir deniz altı dağı) veya kaya tipindeki veya kaya geometrisindeki bir değişiklik. Bu da fayın bir bölümünü, gerilime komşusundan daha dirençli hale getirir.'📸 NYTimes
Kural olarak, kırılma faylarının daha küçük alanları daha büyük olanlardan daha az kayar. Dolayısıyla, 5 büyüklüğündeki bir deprem birkaç santimetre kayabilirken, 9 büyüklüğündeki bir deprem yaklaşık 20 metre veya daha fazla kayabilir.
📸 NYTimes
Büyüklüğün yükseldiği her birim için yer hareketi 10 kat artar ve salınan enerji 32 kat artar. Bohon bunu daha kolay anlatmak için spagetti kırma metaforunu kullanıyor.
'Bir spagetti telinin kırılması, 5 büyüklüğünde bir depreme eşdeğerse, 6 büyüklüğünde bir depremin enerjisini serbest bırakmak için 32 teli kırmanız gerekir. Bu spagetti ölçeğinde, 7 büyüklüğü 1.024 telin kırılması gibidir, 8 büyüklüğü 32.768 tel gibidir ve 9 büyüklüğü 1.048.576 tel gibidir.'
Böylece, bir depremin büyüklüğünü 9,5'ten 9,6'ya çıkarmak 5.5 ve 5.6 büyüklüğü arasında gidip gelmekten çok daha büyük bir alan kırılır.
'Milyarlarca yıllık zaman ölçeklerinde, Dünya kesinlikle böyle bir felaket görebilirdi. Ancak, bir insan ömrü içinde 9'ların ortalarından daha büyük bir şeyin olma şansının çok düşük. Jeolojik kanıtlara dayalı olarak tahmin edilen en büyük antik deprem de yaklaşık 3.800 yıl önce Şili'de meydana geldi ve 2022 araştırmasına göre muhtemelen yaklaşık 9,5 büyüklüğünde ölçüldü. Şili'deki 9,5 büyüklüğündeki deprem yaklaşık 2.000 kişiyi öldürdüğü de unutulmamalı. İnsanlar depremin büyüklüğüne odaklanıyor ve insan kaynaklı hataları görmüyor.'
Japonyayı Amerikayı geç, geçen sene Meksika gibi fakir bir ülkede 7.6 büyüklüğünde deprem oldu, üstüne tsunami oldu, ölü sayısı 2(iki).