İnsanlık tarihinin başından beri, toplumlar arasında sürdürülen ticaret ekonominin temellerinin atılmasını sağlamıştır. Bu süreçte yaşanan ekonomik gelişmeler ise yerel bir unsur olmaktan çok bütün dünyayı etkileyen global sonuçlara neden olmuştur. Peki geçmişten günümüze gelişimine devam eden ekonomide bugüne kadar hangi majör olaylar yaşandı?
Kronolojik sırasıyla içeriğimizde!
Küresel ekonomi denilince dünyanın en uzun süre kullanılan İpek Yolu'ndan bahsetmemek olmaz. İpek Yolu, MÖ 130 ile MS 1453 yıllarına kadar bütün dünya ticaretini birbirine bağlayan ana hat olarak kullanılıyordu. Çin'den başlayıp Anadolu'dan geçerek Avrupa'ya uzanan bu yol dünyaca ünlü gezginlerin ve ozanların da uğrak rotasıydı. Zamanın en değerli ürünleri İpek Yolu'nda taşınıyor, bu nedenle İpek Yolu Ticareti ekonomilerin gelişmesini sağlıyordu.
1453 İstanbul'un fethi ile İpek Yolu ticareti sonlandı çünkü ticaret hattı Osmanlı'nın eline geçti ve Avrupa ülkeleri kendilerine yeni ticaret yolları aramaya başladı. Temelinde Hindistan'a ulaşmak için yapılan keşif çalışmaları Batı ülkelerini deniz ticaretine itti, Osmanlı Devleti ise İstanbul'un fethinden sonra hem ekonomi hem siyasi bakımdan daha etkili rol oynamaya başladı ve yükseliş dönemine girdi.
İstanbul'un Osmanlı Devleti'ne geçmesinden sonra Avrupa yeni keşif çalışmalarını hızla artırdı. Dönemin en önemli gelişmesi ise Kristof Kolomb'un 1492 yılında Amerika'yı keşfetmesi oldu. Yeni dünya ülkesinin keşfi hem yeni ham madde kaynaklarının bulunması hem de kültürel etkileşimin artması anlamına geliyordu. Amerika'nın zenginliği bu dönem boyunca Avrupa'ya taşındı.
Portekiz ve İspanya başta olmak üzere sömürgecilik faaliyetleri ile altın arayışları da hız kazandı. Avrupa her geçen gün zenginliğini artırırken o dönemin en büyük olgusu köle ticareti idi. 15. yüzyılda Afrikalılar Atlantik Okyanus'u üzerinden Amerika'ya ve Avrupa'ya götürülerek köle olarak satılmaya başlandı. Bu ticaret ise yeni dünya ülkeleri ile Avrupa ekonomilerini hareketlendirdi.
Sömürgecilik politikalarının hız kazanması ve ham madde arayışı batıda Sanayi Devrimi'nin yaşanmasına neden oldu. Batı ülkeleri ticareti sürdürmek, daha fazla üretim yapmak ve zenginleşmek için endüstrileşmeye başladı.18. yüzyılda başlayan bu dönem uluslarası ticaret engellerinin aşılmasını sağladığından yerel ekonomideki sermaye birikimini artırdı.
Sanayileşmenin bir parçası olarak icat edilen buharlı lokomotifler 19. yüzyıldan 20. yüzyıl ortalarına kadar kullanıldı. Daha önce atlarla taşınan ham maddeler ile değerli madenler buharlı trenlerle taşınmaya başladı ve insanların kaynaklara daha hızlı erişmesine imkan tanıdı. Bu da buharlı tren kullanan İngiltere ve Almanya gibi ekonomilerin büyümesinde büyük rol oynadı.
Buharlı tren kullanımı 1914 yılında patlak veren I. Dünya Savaşı sonrası kesintiye uğradı. Bu dönemde savaş masrafları nedeniyle pek çok ülke ekonomisi sarsılmaktaydı. 1929 yılında özellikle Avrupa'da başlayan ve bütün dünyada yıkıcı etkiler bırakan büyük buhran, üretimin yavaşladığı ve şehirlerde evsizler ordusunun kurulduğu bir dönemdi. Amerika borsa çöküşü ile tetiklenen bu süreç çok hızlı şekilde gerçekleşti ve özellikle sanayileşmiş ülkeleri vurdu. Madencilik süreçten en çok etkilenen sektör oldu.
Dünyada devam eden savaş ortamı krizlerin geçici olmasını engelledi. 1945 yılında II. Dünya Savaşı bitene kadar çok fazla olumlu gelişme yaşanmadı. Bu aşamadan sonra ise Milletler Birliği'nin de kurulmasıyla birlikte, ülkeler arası ekonomilerin birbirine ne kadar bağlı olduğu anlaşıldı. 1947 yılında dünyadaki iki büyük süper güç olan Amerika ve Rusya arasında Soğuk Savaş başladı. Bu dönem her ne kadar gergin olsa da siyasi ve bilimsel açıdan gelişmelere gebe oldu.
Soğuk Savaş devam ederken, 15 Ekim 1973'te petrol ihracatı yapan Arap ülkeleri dünyaya petrol vermeme kararı verdiklerini açıkladılar. Bu durum Avrupa ve Amerika'da benzin sıkıntılarının patlak göstermesine neden oldu ve petrol fiyatları azalan arz nedeniyle hızla yükseldi. Gelişmiş ülke ekonomileri petrole bağımlı olduğundan küresel bir kriz ortamı oluştu. Petrol Krizi 1974 yılında yapılan anlaşmalarla sona erdi.
1989 yılında Berlin Duvarı'nın yıkılması Doğu Bloğunun çöküşü anlamına geldi ve SSCB dağıldı. Sonrasında 1991 yılında Soğuk Savaş'ın da sonlanmasıyla birlikte Amerika dünyadaki tek hakim güç haline geldi. Bu dönemde global piyasalarda ise artan enflasyon ve azalan iş gücü nedeniyle büyük bir kriz yaşanıyordu. Kriz ortamından çıkmak için teknolojik atılımların yapılması şart oldu, bu durumsa küresel rekabet ortamını tetikledi.
2008 yılında Amerika'da emlak balonu nedeniyle yeni bir kriz ortaya çıktı ve yine bütün dünya durumdan etkilendi. 1929 kriziyle sık sık kıyaslanan bu yapıda, ABD gayrimenkul sektörü bir anda değer kaybetmişti ve kişisel iflaslar artmıştı. Amerikalı bankaların ard arda kapandığı bu dönemden yabancı yatırımcılar da olumsuz şekilde etkilendi ve durum kısa sürede bütün dünyaya sıçradı. Dünyadan pek çok banka o dönemde iflas açıklaması yaptı ve ekonomide hızlı düşüşler yaşandı.
Yaşanan krizler her ne kadar olumsuz sonuçlanmış olsa da aslında yeni düzenlemeler yapmayı gerekli kıldı. Bu nedenle küresel ekonomiler dalgalanarak günümüze kadar gelmeyi başardı. Günümüzde ise teknoloji, yapay zeka ve dijital hizmetlerin yanı sıra Covid-19 sonrası bir hayli değişen ekonomik yapılanmalar ABD ile Çin'in egemen olduğu bir dünya yarattı. Teknolojik gelişmelerle tetiklenen bu süreç hala devam ederken buna adapte olamayan ekonomiler üzerinde büyük tehdit oluşturmaya başladı.