Dövizle haşır neşir olan herkesin bir noktada kulağına çalınmıştır: “Parite yükseldi”, “parite düştü”... Peki bu parite denen şey tam olarak ne? Dolarla mı ilgisi var, Euro ile mi? Yoksa sadece yatırımcıların takip ettiği bir şey mi? Dr. Hakan Özerol’un anlatımıyla 'parite' kavramını gelin birlikte öğrenelim. 👇
Parite, temelde bir para biriminin başka bir yabancı para birimi karşısındaki değerini ifade eder. En çok bilinen örneklerden biri, Euro ile Amerikan Doları’nın oranı olan EUR/USD paritesidir. Yani 1 Euro kaç dolar ediyorsa, bunu gösteren sayıya parite diyoruz. Örneğin 1 Euro = 1.10 dolar ise, parite 1.10’dur.
Genelde döviz kuru ile parite birbirine karıştırılır. Döviz kuru dediğimizde örneğin, TL’nin yabancı para karşısındaki değeri akla gelmeli. Örneğin 1 Dolar = 38 TL gibi. Ama parite dediğimizde, iki yabancı para birimi arasındaki oran söz konusudur. Yani Euro’nun Dolar’a karşı değeri, ya da Pound’un Yen karşısındaki durumu gibi. Bu ayrımı yapmak, özellikle yatırım yaparken önemli.
İthalat ve ihracat yapan şirketler için parite hayati öneme sahip. Örneğin Avrupa’dan mal alıyorsan ve Euro ile ödeme yapıyorsan, Euro/Dolar paritesindeki bir artış senin maliyetini etkileyebilir. Aynı şekilde ihracat yapan biri için, sattığı ürünün hangi para birimiyle satıldığı ve paritenin hangi seviyede olduğu kar oranını doğrudan belirleyebilir.
Paritenin hareket etmesinde birçok faktör rol oynar. En başta gelenlerden biri, merkez bankalarının aldığı faiz kararlarıdır. Örneğin Amerikan Merkez Bankası faiz artırırsa, dolar daha cazip hale gelir ve güçlenir. Bu durumda Euro/Dolar paritesi düşebilir. Çünkü dolar, euro karşısında değer kazanmıştır. Aynı şekilde enflasyon, büyüme verileri ve siyasi gelişmeler de pariteler üzerinde ciddi etkiler yaratabilir. Yani ekonomik göstergeler, aslında paritenin yönünü belirleyen ipuçlarıdır.
Paritenin yükselmesi, oranı oluşturan ilk para biriminin güçlendiği anlamına gelir. Örneğin EUR/USD paritesi 1.10'dan 1.12'ye çıkarsa, bu Euro’nun Dolar karşısında değer kazandığını gösterir. Parite düştüğü zaman da tam tersi meydana gelir yani Euro, Dolar karşısında değer kaybetmiş olur.
Sanılanın aksine, parite sadece yatırımcıların radarında olması gereken bir kavram değil. Dövizle kredi borcu olanlar, yurtdışıyla iş yapan şirketler, dövizle maaş alan çalışanlar, hatta yurt dışına seyahat planlayan bireyler bile parite değişiminden etkilenebilir. Örneğin euro ile tatil yapmayı planlıyorsan, parite artışı bütçeni doğrudan etkileyebilir.
Dövizle işlem yapan biriysen, parite hareketlerini doğru analiz edebilmen büyük fark yaratır. Çünkü paritenin nereye evrileceğini anlamak, sana alım-satım zamanlamasında avantaj sağlar. Yanlış yorumlanan bir parite hareketi zarar ettirirken, bunu doğru okumak seni kazançlı çıkarabilir. Kısacası parite, sadece sayısal bir oran değil, yatırımcının yönünü belirleyen pusuladır.