Dijital çağ ile dünya hızla dönüşüyor! Finansal sitemler de bu değişime ayak uydurmak zorunda... Bankaya gitmeden, kimseye hesap vermeden, dijital cüzdanlar üzerinden hem kredi çekebiliyor hem yatırım yapabiliyor hem de faiz geliri elde edebiliyoruz. Peki, bunu mümkün kılan şeylerden biri ne? DEFI!
Dr. Hakan Özerol bizlere temel noktaları uzun uzun ve anlaşılır bir şekilde anlatıyor. Gelin, birlikte değişime ayak uyduralım!
DeFi'nin açılımına bakalım: Decentralized finance, yani merkeziyetsiz finans! Geleneksel bankacılık ya da finans hizmetlerini merkez bir yer olmadan gerçekleştirmekten bahseder. Amaç aracıları ve merkezleri ortadan kaldırabilmek. Kredi verme, faiz işletme, döviz takası, yatırım... Bankaların yaptığı bu işlemleri akıllı sözleşmeler ile yapar! 'Nasıl bir şey bu?' dediğinizi duyar gibiyim. Blockzincir teknolojisi üzerine kurulu bir sistemden bahsediyoruz.
DeFi'nin temelinde blokzincir vardır. Akıllı sözleşmeler ise blokzincir üzerinde çalışan yazılımlardır. Otomatik olarak çalışırlar! Yani herhangi bir insan müdahalesi olamadan, kodla ilerler. Taraflar arasında güvenli şeffaf bir ortam sağlar. Ve yine ortada bir aracı olmaz... Sadece belirli koşulları yerine getirmek gerekir. Ödeme, kredi alma, likidite sağlama gibi işlemler otomatik olarak gerçekleşir. 'Eğer A gerçekleşirse, B yapılır.' mantığı devrededir. Aracı hiçbir noktada yoktur!
Geleneksel finansta üçüncü taraflar vardır. Banka, aracı kurum ya da noter gibi bu kurumlar merkezdir. Merkezler tarafından da kurallar oluşturulur. İşlem ücreti, kimlik doğrulamaları, sınırlı çalışma saatler... Geleneksel finansın içinde yer alan şeylerdir. DeFi de ise aracı yok! Kurallar akıllı sözleşmeler ile belirlenirken daha düşük maliyetlerle işlemler yapılabilir. Bir de 7/24 kesintisiz olarak çalışır.
Borç alıp verilebilir. Borç almak isteyen biri teminat verir ve senin paranı kullanabilir. Merkeziyetsiz borsalar vardır. Doğrudan cüzdanından başka biri ile takas yapabilirsin. Likidite havuzları var! Kripto varlıklarını bu havuza kilitler, likidite sağlar, havuzdaki varlıklara erişim karşılığında da ödeme alabilirsin. Tabi ki geleneksel finans dünyasındaki daha karmaşık ürünleri de yapabilirsin. Mesela sigorta, türev ürünler ve tahmini piyasalar gibi.
Banka hesabı olmayan biri bile internete bağlanarak DeFi kullanabilir! Aracılar devreden kalktığı için işlem ücretleri daha az olur. Blokzincir üzerinde her şey görülüyor. Şeffaf ve denetlenebilir bir yapıda. Yine aracı olmadığı ve kodla yönetildiği için kişisel manipülasyonlara kapalı olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.
Kötü niyetli bir insanlar sistemi sömürebilir, akıllı sözleşme hataları gerçekleşebilir... Kripto paralar değerlerini çok hızlı kaybedebilir. Teminatsız kredi yok! Borç almak için fazlasıyla teminat gösterilmesi gerekir. Yanlış cüzdana para gönderildiğinde para geri alınamaz. Son olarak hukuki altyapısı birçok ülkede net değil.
DeFi sistemi hala gelişiyor! Gelişmekte olan bu teknoloji ile bankacılık sistemine ulaşamayan kişiler finansal sisteme dahil olabilir. Hukuki düzenlemeler, kullanıcı dostu arayüzler ve güvenlik sistemleri geliştikçe daha yaygın hale gelebilir. Hatta geleceğin tamamen DeFi üzerine kurulu olacağını söyleyenler var!
Sonuç olarak geleneksel finansın merkezi yapısını yıkarak insana özgürlük, şeffaflık ve erişilebilirlik sunuyor. Göreceğiz!