Dr. Hakan Özerol'un belirttiği gibi vadeli işlemlerin en temeli, eskisi ve hatta ilkeli diyebileceğimiz bir işlem ile geldik... Forward! Finans dünyasında sıkça duyabileceğiniz ama tam olarak anlamakta zorlanabileceğiniz Foward işlemin temelde ne olduğunu Dr. Hakan Özerol bizlere anlatıyor. Gelin, birlikte bakalım!
Foward işlem belirli bir malı, belirli bir tarihte, belirli bir fiyatta alma ve satma işlemidir. Şimdi daha da detaylandıralım! Dr. Hakan Özerol'unda altını çizdiği belirsizliği ortadan kaldırmaya yöneliktir. Bu işlemle birlikte gelecekteki fiyat nasıl değişirse değişsin önemli değildir. Taraflar belirli bir fiyat üzerinden sözleşme imzalar.
Yani mantığının basit olduğunu görüyoruz. Bugün fiyatı sabitlemek ve gelecekteki belirsizlikleri ortadan kaldırmak amaçlanıyor. Bu da Forward işlemi cazip hale getiriyor. Tabi bir de tamamen kişiye ve kuruma özel bir sözleşme olması da önemlidir. Vade, tutar, fiyat ve teslim şekilleri taraflar tarafından özgür bir şekilde belirlenebilir!
Forward işlemler kur, faiz ya da emtia gibi riskleri taşıyan kurumlar tarafından tercih edilir! Mesela ithalat yapan bir şirkete bakalım. Gelecekte ödeme yapacağı dövizin yükselmesinden endişe duyuyor olabilir. Bu yüzden fiyatı bugünden sabitleyerek ilerler! Çiftçiler, üreticiler ve sanayiciler bolca kullanıyor.
Dr. Hakan Özerol'un dediği gibi burada ortada borsa yok! Bu yüzden yatırımcılar fiyat düşüşü ve artışını öngörerek sabit bir pozisyon alır. Yani kendilerini korumak ve fırsatı kaçırmak istemezler.
Forward fiyat belirlenirken spot fiyat esas alınır. Fakat tabi sadece bu yeterli değil! Faize, vadeye, taşıma maliyetine ve para biriminin özelliklerine de bakılması gerekir. Piyasa matematiğini devre dışı bırakamayız...
Örneğin bir döviz forward yapıyorsa iki ülkenin faiz oranları da bilinmelidir. Çünkü paranın zaman değeri çok kritik bir rol oynar. Aynı şekilde emtialarda stok maliyeti, saklama gideri ya da arz-talep durumu göz önüne alınması gerekir. Kısacası tahmin etmek ve ön görüden kasıt matematiksel olarak bir düşünüştür!
Bu işlemin en büyük avantajı fiyatın baştan sabitlenmesidir. Artık riski düşünerek strese girmenize gerek yok. Kur dalgalanmalarından etkilenen işlemler için çok önemlidir... Borsanın dalgalanmasından uzak olduğu ve borsanın dışında bir işlem olduğu için 'tezgah üstü piyasa' deniyor! Taraflar daha esnek yapıda olabilir. Vade uzunluğu, miktarı ve teslim koşulları tarafların ihtiyaçlarına göre şekillenir. Ayrıca borsada işlem görmediği için işlem maliyetleri de düşük olur!
Her finans aracının dezavantajları vardır. Forward işlemin tarafları bağlayan bir sözleşme olduğunu söyledik. Yani vade günü geldiği zaman piyasa fiyatı ne olursa olsun fark etmez, anlaşmada yazan geçerlidir! Bu durum bazen avantaj sağlasa da bazen kayba yol açabilir.
Dr. Hakan Özerol dediği gibi fiyat belirsizliğini ortadan kaldırır ama taraflardan biri mutsuz olabilir. Zaten bu bir mutluluk anlaşması değil, değil mi?
Öncelikle tarafların hangi varlık üzerinde işlem yapacağının belirlenmesi gerekir. Daha sonra miktar, vade ve fiyat üzerinde bir anlaşma yapılır. Sözleşme hazır olduktan sonra taraflar yükümlülüklerini yerine getireceğini belirtmek amaçlı imzalarını atar.
Artık piyasa dalgalanmaları devre dışı kalır. Vade geldiği zaman sözleşmede yazan fiyat üzerinden işlem gerçekleşir. İster fiziki ister nakdi... Süreç boyunca bir teminat gerektirmez. Fakat tarafların güvenilir olması çok önemli!