Kardeşler arasında hep bir karşılaştırma olur. İlk çocuklar genelde sorumlu, ortancalar uyumlu, en küçükler özgür ruhlu görülür. Peki bu gerçekten kalıplaşmış bir kural mı? Tek çocuklar neden bencil damgası yiyor? Araştırmalar bu konuda kesin bir cevap veremese de düşündüğümüzden daha karmaşık bir tablo çiziyor.
Kaynak: BBC
Ancak bilimsel araştırmalar bu konuda şaşırtıcı derecede tutarsız sonuçlar sunuyor. Bunun en büyük nedeni ise ölçmenin oldukça zor olması. Pek çok çalışma ya küçük örneklem gruplarıyla yapılıyor ya da kişilerin kendi değerlendirmelerine dayanıyor. Bu da sonuçları güvenilir olmaktan uzaklaştırıyor.
Ayrıca her ailenin yapısı, kardeş sayısı, sosyoekonomik durumu ve kültürel değerleri farklı olduğu için doğum sırasının herkeste aynı etkiyi yaratması mümkün değil. Örneğin iki çocuklu bir ailede ilk çocuk olmakla yedi çocuklu bir ailede ilk çocuk olmak tamamen farklı bir deneyim. Bu yüzden araştırmacılar doğum sırasının kişilik üzerindeki etkisinin evrensel değil, daha çok ailenin kendi dinamiklerine bağlı olduğunu düşünüyor.
Bilim insanları arasında en tutarlı bulunan noktalardan biri, doğum sırasının zeka testi sonuçlarına etkisi. Yapılan geniş kapsamlı araştırmalar, ilk çocukların zeka testlerinde genelde daha yüksek puan aldığını gösteriyor. Ancak bu fark düşündüğünüz kadar büyük değil ve genellikle sözel zeka testlerinde ortaya çıkıyor. Bunun nedeni olarak da ilk çocuğun, ailesindeki yetişkinlerle daha fazla zaman geçirmesi ve daha erken yaşta bilişsel olarak uyarılması gösteriliyor.
Küçük kardeşler doğduğunda ise ailedeki zaman ve ilgi bölünmeye başlıyor. Yani mesele genetik bir üstünlük değil, çevresel şartlar. Hatta bazı araştırmalar, ilk çocuğun küçük kardeşlerine bir şeyler öğretirken daha fazla zihinsel çaba harcadığını ve bu yüzden öğrenmeyi pekiştirdiğini de ortaya koyuyor. Ancak bu bulgular dünyanın her yerinde aynı şekilde geçerli değil.
Bu beş temel faktör ise sırasıyla şöyle; dışadönüklük, uyumluluk, sorumluluk, duygusal denge ve yeniliğe açıklık. Yapılan son araştırmalar, doğum sırasının bu temel kişilik özellikleri üzerinde genel geçer bir etkisinin olmadığını gösteriyor. Yani ilk çocuk her zaman daha sorumlu, ortanca daha uzlaşmacı, en küçük daha rahat olacak diye bir kural yok.
Ancak bazı kültürel ya da ailevi dinamikler bu algıyı pekiştirebiliyor. Örneğin bazı toplumlarda ilk çocuğun daha fazla sorumluluk alması bekleniyor. Bu yüzden ilk kız çocuklarda 'abla sendromu' adı verilen davranış kalıpları görülebiliyor