Bugünkü konumuz soğuk kış günlerinde içimizi ısıtan, diyet deyince aklımıza ilk gelen çaylar hakkında.
Bugünkü konumuz soğuk kış günlerinde içimizi ısıtan, diyet deyince aklımıza ilk gelen çaylar hakkında.
Aslında tüm çaylar Asya kökenli küçük bir ağaç olan ‘camellia sinensis’ bitkisinin yeşil yapraklarından elde ediliyor.
Yeşil çay, taze çay yapraklarının ısıl işlem, kıvırma ve kurutulmasıyla üretilmekte iken siyah çay üretiminde soldurma, kıvırma, oksidasyon ve kurutma işlemleri uygulanmaktadır. Fermantasyon sürecinde enzimatik oksidasyonla fenolik bileşikler parçalanarak başta teaflavin olmak üzere polimerik ürünlere dönüşmektedir. Bu nedenle siyah çay gibi okside çaylarda kateşinlerin miktarı azalmaktadır. (1)
Beyaz çay ise, üretimindeki minimal işlemlerin yanında çay bitkisinin sadece tomurcuklarının ve -bazı çeşitlerde- genç yapraklarının kullanılması yönüyle diğer çaylardan ayrılmaktadır. Bu sayede siyah ve yeşil çaya göre daha az işlem görmesi antioksidan bakımından daha zengin olmasını sağlar. (2)
Çayların Kilo Vermede Etkisi
1990'lardan beri, yeşil çayın enerji harcamasını ve yağ yakımını arttıran böylece kilo kaybına yardımcı olan doğal bir bitki olduğu bilinmektedir. Çayın içindeki epigallokateşin gallat-kafein bileşimi enerji harcamasını uyarmasının yanı sıra yarattıkları termojenik etki nedeniyle de metabolizma hızını arttırmaktadır. Asyalı deneklerle yapılan çalışmaların neredeyse tamamı, kateşinlerin obeziteyi önleyici etkileri hakkında olumlu sonuçlar göstermiştir. (3,4,5)
Son zamanlarda, çayın potansiyel obezite üzerine olan olumlu etkileri artan bir ilgi uyandırmaya başlamıştır. Çay içimi ile vücutta obeziteyi etkileyebilecek lipit metabolizması ve sindirim arasında bir ilişki olduğu gözlemlenmiştir. Yağların sindiriminin engellenmesinin incelendiği bir çalışmada beyaz çayın, siyah ve yeşil çaydan daha etkili olduğu kanıtlanmıştır. (6)
Çay, kalp-damar hastalıkları ve kanser gibi kronik hastalıklara karşı potansiyel sağlık faydalarından dolayı en yaygın tüketilen içeceklerden biridir.
6 hafta boyunca obez kadınlar üzerinde yapılan bir çalışmada yeşil çay ekstresi takviyesi alan grupta obeziteyi engelleyen leptin hormonunu etkili bir şekilde arttığı ve kötü kolesterolün (LDL) azaldığı gözlemlenmiştir. (8)
Çalışmalar, yeşil çayın bileşenleri olan kafein ve L-teaninin anksiyete gibi psikopatolojik semptomlerın azaltılması, hafıza ve dikkat gibi bilişsel özellikler ve beyin fonksiyonunu arttırdığına dair kanıtlar sunmuştur. (7)
Yeşil çay yüksek oranda bulunan kateşin ve diğer polifenolik bileşenleri içermesinden dolayı siyah çaydan daha güçlü antikanserojenik etkilere sahipken, beyaz çay çaylar içerisinde bu bileşenleri en yüksek oranda bulundurmasından dolayı kanserle mücadelede daha güçlü etkilere sahiptir.
Ayrıca, beyaz çayın antioksidan ve antimikrobiyal etkilerinin yanında anti-aging (yaşlanma etkilerini geciktiren) etkisinin olduğu da belirlenmiştir. Yapılan bir çalışmada beyaz çayın, güneş ışığına maruz kaldıktan sonra hücrelerdeki DNA hasarını önleyebileceği belirlenmiştir. Bunlara ek olarak; son çalışmalar beyaz çayın sinir sistemini korumaya çalıştığı, lipolitik aktiviteyi ve derialtı yağlanmayı engellediği, antioksidan kapasiteyi artırdığı ve bağırsak tümörünü baskıladığı belirlenmiştir. (2)
Diüretik etkisi nedeniyle vücuttan su atılmasını sağlayan bitki çayları ödem şikayeti olanlar için bir alternatif olabilir. Yapılan araştırmaların birçoğunda yeşil çay ve beyaz çayın metabolizmayı hızlandırdığı ve kilo vermede yardımcı olduğu bilinmektedir. Sağlıklı, dengeli ve ihtiyacınıza yönelik bir diyetle birlikte tüketildiğinde bitki çayları kilo vermenize yardımcı olabilir. Fakat sadece bitki çayı içerek mucize bir kilo kaybı yaşamayacağınızı bilmeniz gerekir. Bitki çayı içmeyi seviyorsanız ve tüketmek istiyorsanız günlük tüketiminize dahil edebilirsiniz, tadını sevmiyorsanız da içmek zorunda değilsiniz. Unutmayın, sizin için en iyi diyet en sürdürülebilir olandır.
Günlük tüketimi ne kadar olmalı ve kimler tercih etmemeli?
Yüksek tansiyon hastaları, hamileler veya ilaç kullanan kişilerin yeşil çay tüketimini sınırlandırmaları ve içmeden önce mutlaka hekimlerine danışmaları gerekir. Fazla kafein alımı uykusuzluk, sinirlilik ve gerginlik hali, kalp ritminin hızlanması, mide ve sindirim sorunları, baş ağrısına neden olabilir.
Sağlıklı bireylerin günlük alması gereken maksimum kafein miktarı 300 mg, hamilelerin ise 200 mg’dır. Bir fincan (250 ml) yeşil çay, 30-50 mg kafein, beyaz çay ise yaklaşık 6–55 mg kafein içerir. Günlük tüketimin yaklaşık 4-5 fincan çayı aşmaması tavsiye edilir.
KAYNAKÇA
1. Wolfram S, Wang Y, Thielecke F . Anti-obesity effects of green tea: from bedside to bench. Mol Nutr Food Res 2006; 50: 176–187.
2. Salman S, Özdemir F.Beyaz Çay: Üretimi, Bileşimi ve Sağlık Üzerine Etkileri Akademik Gıda. 16(2) (2018) 218-223.
3. Westerterp-Plantenga M, Diepvens K, Joosen AM, Berube-Parent S, Tremblay A . Metabolic effects of spices, teas, and caffeine. Physiol Behav 2006; 89: 85–91.
4. Diepvens K, Westerterp KR, Westerterp-Plantenga MS . Obesity and thermogenesis related to the consumption of caffeine, ephedrine, capsaicin, and green tea. Am J Physiol Regul Integr Comp Physiol 2007; 292: R77–R85.
5. Dulloo AG, Duret C, Rohrer D, Girardier L, Mensi N, Fathi M et al. Efficacy of a green tea extract rich in catechin polyphenols and caffeine in increasing 24-h energy expenditure and fat oxidation in humans. Am J Clin Nutr 1999; 70: 1040–1045.
6. R Hursel, W Viechtbauer & M S Westerterp-Planteng. The effects of green tea on weight loss and weight maintenance: a meta-analysis. International Journal of Obesity. 2009 (33); 956–961
7. Green tea effects on cognition, mood and human brain function: A systematic review. Phytomedicine. 2017 Oct 15;34:26-37.
8. Effects of green tea extract on overweight and obese women with high levels of low density-lipoprotein-cholesterol (LDL-C): a randomised, double-blind, and cross-over placebo-controlled clinical trial. BMC Complement Altern Med. 2018; 18: 294.