Evrenimizin oluşumuna dair en yaygın ve bilinen teori olan Büyük Patlama teorisini hepimiz duymuşuzdur. Peki bu teori tam olarak nasıl bir görüş içeriyor, nasıl bulgularla destekleniyor? Gelin açıklayalım...
Evrenimizin oluşumuna dair en yaygın ve bilinen teori olan Büyük Patlama teorisini hepimiz duymuşuzdur. Peki bu teori tam olarak nasıl bir görüş içeriyor, nasıl bulgularla destekleniyor? Gelin açıklayalım...
İlk kez 1922 yılında Alexander Friedmann tarafından ortaya atılan bu teori, sıcaklığı ve yoğunluğu aşırı yüksek bir noktanın şişip genişleyerek evreni oluşturduğunu belirtiyor. Bu genişleme önce akıl almaz bir hızda, sonra da daha yavaş şekilde seyrederek 13,8 milyar yıllık bir süreçte evrenimizin şu anki halini oluşturuyor. Evrenin genişlemesi ise henüz bitmiş değil!
Bu yüzden Büyük Patlama'ya dair bildiğimiz şeyler büyük ölçüde matematiksel formüllerden ve modellerden geliyor.
Bahsettiğimiz yoğunluğu ve sıcaklığı yüksek nokta patlamaya benzer biçimde, ışık hızını geçen hızda bir balon misali şişip genişliyor.
Guth'un 1980'de ortaya attığı bu teoriye göre kozmik enflasyon denilen evrenin şişmesi dönemi Büyük Patlama anının üstünden bir saniye bile geçmeden başlayıp bitiyor. Enflasyon gizemli bir şekilde sona erince evren bu defa çok daha yavaş bir şekilde yeniden ısınıyor ve maddeler ile radyasyon evrenimizi şekillendirmeye başlıyor.
Bu noktada evren adeta bir çorba halinde. Zamanla parçacıklar çekirdeklerle eşleşerek nötral atomları veya pozitif ya da negatif yüklü atomları doğuruyor.
Nihayetinde bu çorbada ortaya çıkan nötral ve yüklü atomlar, 'geç ışıldama' olarak çevirebileceğimiz 'afterglow' döneminin kapısını açıyor. Yani evrene Büyük Patlama'dan 380 bin yıl sonra ışık geliyor.
1948'de Ralph Alpher önderliğindeki bir bilim insanları grubu tarafından öngörülen, bundan yaklaşık 1965'te de varlığı yanlışlıkla keşfedilen bu ışıma olgusu, Büyük Patlama'nın varlığına destekleyen en önemli olgu.
CMB şimdiye dek birçok araştırmacı ve uzay aracı tarafından gözlendi. NASA'nın COBE uydusu, kozmik düzlemdeki farklı ısı bölgelerini ölçen bu olgudan yararlanarak 1990'larda gökyüzünün bir haritasını çıkarmayı başardı.
Örneğin evrenin uzun yıllar düşünülenin aksine 13,7 milyar değil; 13,82 milyar yaşında olduğunu!
Öte yandan CMB haritaları yeri gelince kafa karıştırıcı olabiliyor. Örneğin bu haritalarda neden Güney Yarımküre'nin Kuzey Yarımküre'den daha kırmızı (yani daha sıcak) görüldüğü henüz anlaşılmış değil. Zira Büyük Patlama teorisine göre farklı bölgelerde ısının aşağı yukarı aynı gözlemlenmesi bekleniyor.
Kozmolog Masato Shirasaki bu konuda 'Aslında yaptığımız şey evrenimizin bebeklik fotosunu tahmin etmek.' diyor.
Shirasaki'nin önderlik ettiği 2021 tarihli bu araştırma, yer çekimi güçlerinin evrenin ilk halinde nasıl etki sahibi olduğunu ortaya koyuyor.
Bilgisayar modellerinde yaratılan sanal evren ile evrenimizin ilk günlerine ışık tutuyorlar.
Bu araştırmaya göre evrende madde ve karşı maddenin dengesiz dağılmış olması, karanlık maddenin uzay boşluğunda bol miktarda bulunmasıyla ilgili.
Karanlık madde henüz hakkında çok az şey bildiğimiz, yer çekiminden güçlü ancak ışıkla etkileşimle girmeyen bir madde. Araştırmada yer alan bilim insanları, Büyük Patlama esnasında maddenin karşı maddeye kıyasla çok daha fazla miktarda üretilmiş olmasının karanlık maddeyi doğurmuş olabileceğini düşünüyor.
Bu konuda kanıt ararken bazen yer çekimi dalgalarını, bazen iki kara deliğin çarpışması olgusunu, bazen de evrenin doğuşunu model alıyorlar.
Bu yer çekimi dalgaları ise bir araştırmacı gruba göre 'B mod' adı verilen, sadece teoride var olan bir kutuplaşma alanı yaratıyordu.
Araştırmacı John Kovac 'Ulaştığımız sinyalin gerçek olduğuna ve gökyüzünde bulunduğuna eminiz.' demişti bu konuda. Ancak çok geçmeden görüş alanlarının galaktik toz tarafından engellenerek değiştirildiğine yönelik bulgulara oluştu. Bu bulgular, Planck uydusunun ulaştığı yeni sonuçlarla da destekleniyor.
2015'e gelindiğinde ise alınan sinyallerin büyük ölçüde yıldız tozu olduğu ispatlandı. Söz konusu yer çekimi dalgalarının ise var olduğu ispatlanmış durumda.
Patlamalar tanımları gereği mevcut bir uzayda bir merkez noktadan etrafa eşit hızla dağılan parçaları ifade ediyor. Büyük Patlama ise mevcut bir uzayda gerçekleşmekten ziyade o uzayın kendisinin patlamasıyla gerçekleşmiş bir olgu. Ayrıca her parçanın eşit hızda dağıldığı şeklinde bir durum da içermiyor.
Üstelik birden fazla evrenin varlığı üstünde duran çoklu evren teorisine göre içinde yaşadığımız alan, evrenlerden sadece biri!
Dahası içinde yaşadığımız genişleme dönemi, muhtemelen evrenimizin tarihinde ilk kez yaşanan bir şey değil. Kimi bilim insanları evrenin düzenli olarak bir genişleme ve sönme döngüsünden geçtiğini, bizim bu döngülerden birinde yaşadığımızı öne sürüyor.