Deprem geçmişte de günümüzde de hayatın bir gerçeği, unutmamak lazım!
Deprem geçmişte de günümüzde de hayatın bir gerçeği, unutmamak lazım!
Tarihçi Heredot’a göre M.Ö. 496 yazında Lade deniz savaşından hemen önce olan Sakız Adası'nda bir deprem olur ve bir okulun damının çökmesi sebebiyle okuldaki 120 öğrenciden sadece biri kurtulur.
Tarihçi Tacitus'a göre deprem gece meydana gelir ve Ön-Asya’daki 12 önemli şehir yerle bir olur. Açıklığa çıkarak kaçmaya çalışanlar derin yarıklar tarafından yutulur, büyük dağlar batar, evvelki ovalar yukarıya yükselir ve yangınlar yağmurlar arasında birden alevlenir. Anlaşılan o ki deprem Gediz ve Büyük Menderes vadilerinde büyük tahribat yapar.
Piskopos Eusebius'a göre olan depremde Aliağa, Myrina (Limni Adası), Çandarlı (Pitane) ve Nemrut Limanı (Cyme) tamamen harap olur.
Tarihçi Cassius Dio'ya göre olan depremde İzmir büyük hasar görür. Ve İmparator Marcus Aurelius'un emriyle şehir tekrar inşa edilir. Hatta şehir öyle harap olmuştur ki 10 sene boyunca vergiden muaf tutulur. İzmir'in yanı sıra Efes, Aydın, Manisa, Alaşehir ve Sart da depremden etkilenir. Şehir tiyatrosu ve büyük bir mabet çöker. Binalar, zeminde oluşan çatlaklardan içeri göçer. Ayrıca geçmişte bu şehirlerin arasında olan bir iç liman depremle tamamen yok olur.
Kayıtlara göre büyük tahribat yaratan depremde 20 bin ölüden söz edilir.
Vakanüvis Cedrenos, yaşanan depremi çok büyük bir felaket olarak bildirir. Birçok bölge ve şehir bu depremden ötürü hasar görür ve İzmir dehşetli bir manzaraya bürünür. Çünkü en güzel binalar çöker ve birçok insan ölür.
Palermo ve Vatikan'daki kütüphanelerde bulunan iki yazma esere göre adanın merkezinde bulunan kalenin büyük bölümü depremde harap olur. Kıyıya yakın olan Neochorio’daki birçok ev de yerle bir olur. İki kadın ölür ve birçok kilise önemli derecede hasar görür. Hatta bu depremden oluşan denizdeki dalga ticaret merkezinin ortasına kadar gelir ve insanları orayı terk etmeye zorlar. Ayrıca deprem İzmir, Foça (Phocaea) kulesi ve Ikaria Adası'nda da hissedilir.
Gezgin Torelli’ye göre 1546 yılında daha çok Katomeria’da (Mastichochoria) hissedilen, Katomeria’nın büyük bir bölümü, batısı, onarılamayacak kadar büyük hasar gördüğü kuvvetli ve çok kötü bir deprem olur.
Deprem İzmir’de, birçok kule ve caminin yıkılmasına ve birçok evin çökmesine, birçok da can kaybına neden olur. Birçok kent sakini evlerini bırakıp açıkta kamp yaparlar ve hatta birçok Avrupalı tüccar da gemilerine kaçak yolcu alır. Kaydedilen bilgilere göre İzmirliler 25 Haziran’a kadar her gün artçı sarsıntıları hissederler.
Deprem 11.45'te meydana gelir ve 20, 30 saniye sürer. İzmir’deki hasarın çoğu, şehrin deniz kıyısında oluşur ve doğu yönüne bakan birçok duvar, evlerin ve kamuya ait binaların dörtte üçünü de beraberinde götürerek yıkılır. Depremde kiliselerin tamamı, 17 caminin 14'ü yıkılır. Deprem, şehrin Avrupalıların yaşadığı mahallede yangın başlatır ve şehrin diğer bölgelerine geriye ne kalmışsa içine alarak yayılır.
İzmir’de 5000’den daha fazla insan, 35’i Fransız, 3’ü İngiliz, bir tanesi de Hollandalı olmak üzere ölür. İzmir Başpiskoposu ve İskenderiye Patriği de ölenler arasında olur. İzmir Körfezi’nin girişindeki yarımadaya oturmuş, şehirden üç kilometre uzaklıktaki Sancak Burnu kalesi ve etrafındaki toprak öyle batar ki bu mahal anakaradan 30 metre denize açılır ve bir adacık haline gelir. İzmir’in sahili toprağın 60 cm. Batması sonucu karaya doğru genişler. Limandaki gemiler altüst olurlar. Bu büyük felaket sonra artçı sarsıntılar aylarca devam eder.
Depremde İzmir'deki tüm evler zarar görür. Aynı zamanda hem eski hem de yeni Foça harap olur. Psarochanon (Agria)'da 13 kişi hayatını kaybeder. Foça körfezinde eski Foça kalesinin kuleleri, kapıları ve duvarları tamamen yıkılır. Depremde Eski Foça kalesi içindeki Sultan Mehmet II camisi zarar görür ve zaten Eski Foça'nın dörtte üçü tamamen yok olur. Depremde 80 kişi hayatını kaybeder.
Gece 2 buçukta meydana gelen ve 15 saniye süren depremde üç hamam, üç minare ve Büyük Camii de dahil dört cami ile birlikte birçok ev yok olur, bütün bacalar devrilir. Bir caminin yıkılması bitişiğindeki 50 kadar evin yıkılmasına ve çok sayıda insanın ölümüne neden olur. Başka bir caminin yıkılmasıyla da 40 kişi göçük altında kalır ve bazıları hayata tutunabilir. Bedesten ve pazarın kubbeleri hasar görür. Art sarsıntılar 24 saat devam eder ve ana sarsıntıda ağır hasar görmüş birçok ev, minare ve hükümet binası tamamen yıkılır.
5 Temmuz'da ise 3 Temmuz'dakine eşit şiddette bir deprem daha olur ve birçok evin ve duvarın yıkılmasına ve aynı zamanda Fransız Konsolosluğu yanındaki bir evde yangın çıkmasına neden olur. Hızla yayılan ve 36 saat devam eden bu yangın şehrin yarısını yok eder ve ancak dağların yamaçlarında durur. Bu depremlerde can kaybı 200'dür.
Deprem Turgutlu Kasabası’ndaki tüm evleri yerle bir eder ve 280 kişinin ölümüne sebep olur. Afyonkarahisar ve Isparta bölgesinde hissedilen depremin 10 gün sonraki artçı sarsıntısında Afyonkarahisar’daki evlerde çatlaklar oluşur ve deprem İzmir, Aydın, Nazilli, Denizli ve Sakız Adası ve Midilli adalarında hissedilir.
30 kişinin hayatını kaybettiği bu deprem, İzmir ile Gediz arasında 100 evin yıkılmasına ve gerisinin hasara uğramasına sebep olur. Bu bölgedeki kasabalar çok fazla hasar görür ve Menemen’in bir kısmı artık yaşanılamaz evlerle dolar. Toprakta yarıklar gözlenir ve su kaynakları kurur. İzmir-Menemen demir yolu hattı hasar nedeniyle kapanır.
Deprem adanın dörtte üçünü harap eder ve Sakız Adası’nda 3 bin 550 kişi ölür, 7 bin kişi de yaralanır. Kalenin güney ucunda bir metre yüksekliğinde su ve kum fışkırır ve kıyıda yarıklar meydana gelir. Burada deniz tabanı 80 cm. batar. 1884’e kadar birçok art sarsıntı meydana gelir ve 30 ile 40 tanesi, 11 Nisan 1881’de olduğu gibi (ana sarsıntıdan hasar görmüş yerleri yıkar.) hasara sebep olur. Dahası tsunami oluşur. (Tsunami bilgisi bir bahçe duvarındaki taze kumlardan anlaşılabilmekte).
Bu depremde 2 bin ev yıkılır ve sarsıntı bütün Batı Anadolu’da hissedilir. Depremi 8 şiddetiyle en çok hisseden yer Çapalı köyü olur. 126 hanenin hepsi yıkılır, 40 kişi yaralanır ve 2 kişi ölür. Art sarsıntılar Mayıs ayına kadar sürer.
6 şiddetindeki deprem Karaburun yarımadasının doğu kısmında, Mordoğan ile yarımadanın kuzey burnu arasındaki köylerde, Denizgiren civarında, Çeşme yarımadasındaki köylerde ve Reisdere civarında oldukça ağır hasarlar verir. İzmir’de bazı duvarlar çatlar ve Çeşme ılıcasının suları çoğalarak kaptaj havuzundaki sular sokağa akar. Depremde 7 kişi ölür, iki bin iki yüz ev yıkılır veya hasar görür.
8 büyüklüğündeki depremin merkez üstü Büyük Menderes nehrinin deltasıdır. Deprem, Agathonisi ve Samos’un yanı sıra Balat’ta hasara sebep olur. Samos adasında 60 ev yıkılır, 200’ü ciddi, 600’ü hafif hasar görür ve 4 kişi yaralanır. Teghani (Pythaghorio) ve Heraeo’da yüksekliği 2m’ye ulaşan ve 20m kadar karaya giren tsunami oluşur.