Deprem İzolatörü Nedir, Sismik İzolatör Ne İşe Yarar? Deprem İzolatörü Hakkında Merak Edilenler

09.02.2023 - 11:56

19.02.2023 - 22:33

Kahramanmaraş'ta meydana gelen 7.7 ve 7.6 büyüklüğünde yaşanan iki deprem 10 ilimizde büyük yıkımlara yol açtı. Depremde yeni binaların bile yıkılması ise akıllarda soru işareti oluşturdu. Depreme dayanıklı binalar hakkında yapılan araştırmalar arttı. Gündeme gelen bir terim ise deprem izolatörü oldu. Peki, deprem izolatörü nedir, ne işe yarar? Deprem izolatörü sonradan yapılır mı, nasıl yapılır? Sismik izolatör nedir, nasıl çalışır, ne işe yarar? İşte sismik izolatör hakkında merak edilen tüm detaylar...

Türkiye'de yaşanan depremin ardından sismik izolasyon yapı ve deprem arasındaki bağlantı merak konusu oldu.

Özellikle depremden sonra yaşanan büyük yıkımlar depreme dayanıklı binalar hakkında yapılan araştırmaları artırdı. Deprem bölgesinde henüz yeni inşa edilmiş binaların yıkılması birçok konuyu sorgulamamıza sebep oldu. Bugün özellikle Japonya'da kullanılan 'deprem izolatörleri' gündem oldu. Deprem izolatörleri binaların inşa süreci de en çok araştırılan konular arasında.

Sismik İzolatör Nedir? Deprem İzolatörü Nedir?

Deprem izolatörü, depreme dayanıklı bina üretiminde kullanılan özelliklerden birisidir. Binanın, depremin ortaya çıkarmış olduğu enerji ve dalgalardan etkilenmemesi için deprem izolatörü kullanılır. Deprem izolatörleri, depremin oluşturduğu enerjiyi emer. Böylece binaya gelen enerji en aza indirilmiş olur. Deprem izolatörü bulunan binalar esneklik özelliğine sahiptir, deprem hareketinden etkilenmez.

Günümüzde kullanımı oldukça artan bu teknoloji 1900'lerde geliştirilmiştir. Özellikle 1970'lerden sonra sismik izolatörlerin kullanımı artmıştır. Japonya'da yaşanan Kobe depreminden sonra Japonya'daki binaların çoğu deprem izolatörleri ile inşa edilmiştir. Ülkemizde bu teknolojinin kullanımı ise olması gerektiği kadar yaygın değildir.

Sismik İzolatör Ne İşe Yarar, Nasıl Çalışır?

İzolatörler yapıda uygun görülen kata, kolonların ve betonarme perdelerin altlarına yerleştirilir ve yapının zemin ile olan direkt etkileşiminin önüne geçmesini sağlamaktadır. Yatay kuvvetlerin etkisiyle hareket edebilen bu izolatörler, deprem anında çok yumuşak ama büyük salınımlar yaparak deprem enerjisini sömürür ve böylece depremin yıkıcı etkisi üstteki taşıyıcı sistem elemanlarını etkilemez. Böylece hem bina depremden hasar görmeden kurtulur hem de bina içerisindeki insanlar ve eşyalar hiç zarar görmez. Deprem izolatörünün dünya genelinde kullanımı gün geçtikçe artmaktadır.

Deprem İzolatörü Yararları Nelerdir?

Yüksek düzeyde can güvenliği
Aynı oranda minimum düzeyde bakım gerekliliği
Araştırma ve geliştirmeye ait projelerin korunması
Yapıda bulunan mimari ve taşıyıcı elemanlarda minimum hasar
Şiddetli deprem sonrasında hemen kullanım olanağı
Köprü ve viyadükler de hasar görmeksizin kullanımına devam edilmesi
Ulaşım yapılarında devam eden süreklilik
Yapı içerisinde yer alan insan, eşya ve cihazların korunması

Deprem İzolatörü Sonradan Yapılır mı?

Her ne kadar deprem izolatörlerinin dünyadaki kullanımı artış gösterse de ülkemizdeki kullanımı hala yeterli miktarda değildir. Ülkemiz bir deprem ülkesidir ve gerekli önlemler alınmalı, depreme dayanıklı binalar inşa edilmelidir. Yeni yapılan binalarda deprem izolatörü bulunması son derece önemlidir. Peki eski binalara sonradan deprem izolatörü takılır mı?

Bu soruya çoğu kaynak 'evet' cevabını vermektedir. Deprem izolatörleri içerisinde yaşanan binaya sonradan yapılabilir. Bunun için kolonlar hidrolik krikolar yardımıyla askıya alınır ve sismik izolatör yerleştirilir. Bir binadaki kolonlara tek tek sismik izolatör eklenir. Sismik izolatörlerin Japonya depremi sonrasında birçok binaya eklendiği bilinmektedir.

Sismik İzolatörü Maliyeti Nedir?

İnşaat mühendisi Ömer Faruk Şentürk'ün yaptığı açıklamalara göre;

'Sıfırdan bir binayı yapacağınız zaman toplam inşaat maliyetine yüzde 10-15 civarı etkisi vardır. Ama hazır binaya sonra izolatör eklemek isterseniz, kişileri tahliye etmeniz tetkikleri yapmanız lazım maliyeti 2-3 katına çıkar. Kolon sistemine ayrı perde beton sistemine ayrı sismik izolatör eklenir.

Eğer bina bitişik nizamda yapılmışsa yanında başka apartmanlar varsa izolatör ekleyemezsiniz. Çünkü sistemin özelliği deprem sırasında sağa ve sola binanın hareket etmesidir. Kurşun çekirdekli kauçuk ve sarkaç tipi izolatör dediğimiz 2-3 tipi var. Bunlar binanın yerine, ağırlığına, hareket kabiliyetine göre uzmanlar tarafından karar verilip uygulanıyor. Belli zaman aralıklarında bakım gerektiren modelleri var ama bazıları hiç bakım istemiyor.'