14 Mayıs Cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimlerine az bir zaman kala gündeme gelen D'Hodt sistemi merak konusu oldu. Seçim sisteminde milletvekili hesaplamalarında D'Hondt sistemi kullanılması önerildi. Bunun üzerine de D'Hondt sistemi hesaplama örnekleri araştırılmaya başlandı. Peki D'Hondt sistemi nedir, ne demek? D'Hondt sistemi hangi ülkelerde var?
İşte detaylar...
D'Hondt sistemi, Belçikalı hukukçu ve matematikçi Victor D'Hondt tarafından 1878'de tasarlanmıştır. Birçok ülkede kullanılan bu sistem Türkiye’de de 1961 yılında kullanılmaya başlanmıştır. Bu sistem sadece 1965 Millet Meclisi genel seçimi ve 1966 Millet Meclisi ara seçiminde kullanılmamıştır.
D'Hondt sisteminde, seçim sonrasında tüm siyasi partilerin aldığı oy toplamı, sırasıyla 1’e, 2’ye, 3’e, 4’e bölünür. Bir ilden çıkartılacak milletvekili sayısına ulaşılana kadar da söz konusu işlem sürdürülür.
Sistem sayesinde, bir siyasi parti bir seçim bölgesinde bir milletvekili çıkardığında oyları ikiye, iki milletvekili çıkardığında oyları üçe, üç milletvekili çıkardığında oyları dörde, dört milletvekilindeyse toplam oyları beşe bölünür.
Sistem bu sayede yüksek oy alan partilere daha fazla vekil çıkarma imkanı verirken, küçük partilerin vekil çıkarmasının da önüne geçer.
Elde edilen sonuçlar, parti farkı gözetmeksizin, büyükten küçüğe doğru sıralanır. Milletvekillikleri bu sıralamaya göre partilere tahsis edilir. Bir siyasi parti ilk milletvekilini çıkardığında toplam oyları ikiye, ikinci milletvekili çıkardığında toplam oyları üçe, üç milletvekili çıkardığında toplam oyları dörde, dört milletvekili çıkardığında toplam oyları beşe bölünür ve tekrar hesaplamaya katılır. Sistem bu şekilde sürer.
Örnek vermek gerekirse;
Toplamda 7 milletvekili çıkarılacak bir seçimde X Partisi 60.000, Y Partisi 25.000 ve Z Partisi 14.000 oy aldığını düşünelim. D'Hondt sistemine göre X Partisi 1. olduğu için 1 tane milletvekili kazanır. Daha sonra X partisinin oyu 2'ye bölünür. Elde edilen sonuç (30.000) hala Y partisinin oy toplamından (25.000) daha çoktur. Bu sefer X Partisinin oyu 3'e bölünür.
Elde edilen sonuç (20.000) Y partisinin oyundan daha düşüktür. Bu durumda Y partisine bir milletvekili verilir. Daha sonra Y Partisinin oyları 2'ye bölünür.
Kalan oylar arasında en yüksek sayı X'e ait olduğu için X partisi bir milletvekili daha kazanır. Daha sonra X'in oyu 4'e bölünür. Bu sonuçta da X'ya bir milletvekili daha verilerek bu kez X'in oyları 5'e bölünür. Bu işlem sonucunda ise Z'ye bir milletvekili verilir, Z'nin oyları bölünür ve elde edilen işlem sonucunda Y'ye bir tane milletvekilliği verilir.
Sonuç olarak bu bölgede X Partisi 4, Y Partici 2, Z Partisi ise 1 milletvekili çıkarmış olur.