Fiilimsi veya eylemsi, fiillerden türeyen fakat fiilin tüm özelliklerini göstermeyen; cümlede isim soylu olarak kullanılan fiil soylu kelimeler olarak tanımlanır. Türkçe derslerinin ana konularından biri olan fiilimsiler, pek çok öğrencinin zorlandığı bir konudur. Aldıkları yapım ekine göre fiilimsiler cümlede isim, sıfat veya zarf olarak kullanılabilir.
Bu içeriğimizde fiilimsi hakkında merak edilenlere ulaşabilirsiniz.
Fiilimsi, fiil kök ve gövdelerinden yapım ekleri ile türetilen isim, sıfat ve zarf olarak kullanılan kelimelerdir. Bu kelimelerin isim, sıfat veya zarf olması, aldığı yapım ekine ve cümlede kullanılma biçimine bağlıdır.
Fiilimsiler, fiil gibi görünseler bile fiil olma özelliklerini kaybederler. Bu nedenle cümlede isim soylu gibi kullanılan fiil soylu sözcüklerdir. Türkçede fiilimsi, fiillere yapım eki eklenmesi ile oluşturulur.
Fiilimsilerin bilinen genel özellikleri şu şekildedir:
Olumsuzluk eki hariç, fiil çekim eklerini alamazlar.
İsim çekim eklerini alabilirler.
Yan cümlecik kurarlar.
İsim, sıfat ve zarf tümleci olarak kullanılırlar.
Fiil anlamını tamamen yitirmezler.
Fiil cümlelerinde yüklem olamazlar fakat isim cümlelerinde ek-fiil eki alarak yüklem olabilirler.
Fiilimsiler, bulundukları cümleyi bileşik cümle haline getirirler.
Fiilimsiler, cümlede kullanımlarına göre üç farklı çeşite sahiptir.
Fiilimsi çeşitleri şunlardır:
İsim-Fiil
Sıfat-Fiil
Zarf-Fiil
İsim fiil, isim kök veya gövdelerine -ma, -ış ve -mak eklerinin getirilmesiyle yapılan ve cümlede isim görevinde kullanılan kelimelerdir.
İsim fiil eklerinden olan -ış ekinin işteşlik eki ile karıştırılmaması gerekmektedir. İsim-fiiller isim görevinde kullanılırken işteşlik eki fiilden fiil üretir.
İsim fiil eki olan -ma ile olumsuzluk ekinin de karıştırılmaması gerekmektedir. Bu kelimeler bağlamdan yola çıkılarak ayırt edilebilir. İsim-fiiller fiilimsi olmaktan çıkıp kalıcı birer isim halini de alabilir.
Birkaç isim-fiil örneği şu şekilde verilebilir:
Kardeşim okumayı öğrendi.
Yükselmek, ileri gitmektir.
Sıfat fiil, fiil kök ve gövdelerinden yapım ekleriyle yapılmış sıfatlardır. Fiillere -an, -ası, -mez, -ar, -di(k), -ecek, -miş eklerinin getirilmesiyle türetilirler.
Birkaç sıfat-fiil örneği şu şekilde verilebilir:
Gelecek yıl işe başlayacak.
Okuldan sonra koşar adım yanıma geldi.
Zarf fiil, fiillerden türetilen ve zarf tümleci olarak kullanılan kelimelerdir. İsim görevinde kullanılamazlar. Fiillere -esiye, -ip, -meden, -ince, -ken, -eli, -dikçe, -erek, -r ... -mez, -diğinde, -e ... -e, -meksizin, -cesine eklerinin getirilmesiyle türetilirler.
Zarf fiil örnekleri şu şekilde verilebilir:
Önce eve uğrayıp, daha sonra bize gelecekmiş.
Yemeğimi bitirir bitirmez gelirim.