Apollo 1'de kabin içinde yaşanan faciada hayatını kaybeden üç astronotu, mekik faciaları konusunda ayrı tutarsak Columbia, Challenger'ın ardından yaşanan ikinci mekik faciasıdır.
Milyonlarca kişinin canlı yayında izlediği Challenger faciası
1983'te ilk uçuşunu yapan Challenger Mekiği, dünya yörüngesinde dokuz görev yapmıştır. Onuncu ve son uçuşunda, 1986 yılında kalkışından 73 saniye sonra infilak etmiştir. Yedi profesyonel astronot ve bir öğretmen, bu kazada yaşamını yitirmiştir. Milyonlarca kişinin TV'den canlı izlediği kaza sonrası, NASA bir süre uçuşları durdurmuş, ABD yasa girmiştir.
28 Ocak'ta infilak eden Challenger uzay mekiğinin ardından seneler sonra, bir başka uzay mekiği Columbia da 1 Şubat'ta infilak edecekti.
Columbia, 1 Şubat 2003'te 16 günlük bir görev uçuşuna çıktı. Görevin dönüşü sırasında, inişe 16 dakika kala 62 kilometre yükseklikte 12.500 km/s hızla ilerlerken infilak etti ve üç parçaya ayrıldı.
Uzaya giden en karışık mürettebat
'Uzaya giden en karışık ekiplerden biri' olarak da ifade ediliyor Columbia'nın son seferindeki mürettebatı. Öyle ki 7 kişilik ekipte bir İsralli, bir Hint asıllı ABD'li, bir de siyahi astronot bulunuyordu.
Columbia'nın son seferi, çeşitli sorunlardan dolayı iki sene ertelenmiştir. Teknik sorunlar ve mekiğin çok yaşlı olmasından kaynaklı problemler öne sürülse de, ekipte İsrailli bir astronot yer aldığı için tehdit geldiği iddiası da mevcuttur.
Kalkış, tam 18 kere ertelenmiş ve en sonunda 16 Ocak 2003 tarihinde gerçekleşmiştir.
Columbia, o dönemde NASA'nın en yaşlı uzay mekiğiydi. 1981 yılında ilk görevini yapmış mekik, son uçuşunda 28. görevine gidiyordu.
2.2 milyar dolar değerindeki uzağ mekiği ile giden astronotlar, 16 günlük süre boyunca 80'den fazla bilimsel deney yapmıştır. Öyle ki mekikte bulunan 4 tonluk bilimsel malzemenin değeri 78 milyon dolardı.
Hala kesin nedeni ortaya çıkarılamayan faciaya dair ilginç bir gelişme, kalkış esnasında kanada çarpan bir maddeydi. Kanattaki yalıtım maddelerini zedelediği iddia edilen bu madde, mekiğin sıcağa direncinin zarar görmesine sebep olmuştur.
CNN, kalkış esnasında yaşanan bu olayın kazaya neden olduğu yorumunu yapmış olsa da, NASA teknik yetkilileri bu olayın mekiğin görev süreciyle ilgili bir risk yaratmadığını açıklamıştı.
Kaza için olası üç sebep görülüyor. NASA, mekik mürettebatı ile yer komuta merkezinde herhangi bir kusur bulunmadığını açıkladı. Kaza konusunda, uzmanların yorumları üç olasılık üzerinde yoğunlaşıyor;
1- Bir üst maddede bahsettiğimiz, kalkış esnasında kanada çarpan ve mekiğin kanadını zedeleyen madde.
2- Mekikte bulunan 4 tona yakın ağırlıkta kimyasal maddenin bilinmeyen bir sebepten ötürü patlaması.
3- Düşük bir olasılık olarak görülse de, Columbia'da bir İsrailli pilot bulunmasından dolayı 'terör saldırısı' riski.
1991'de Irak'ın atom reaktörünü bombalayan ISAF filosunda da görev almış deneyimli bir savaş pilotu olan Ilan Ramon, İsrail'in ilk astronotuydu. Eşi Rona Ramon İzmir göçmeni olan pilot için, iniş esnasında dünyaya bakıp, 'Ortadoğu buradan ne kadar sakin görünüyor, birgün gerçekten öyle olacak' dediği söylenir.
Ramon'un oğlu da, 6 sene sonra bir uçak kazasında yaşamını yitirmiştir.
Kazada hayatını kaybeden 7 astronotun isimleri Rick Douglas Husband, William C. McCool, Michael P. Anderson, David M. Brown, Kalpana Chawla, Laurel Clark, Ilan Ramon.
Olayın ardından, NASA'nın Challenger'ın ardından yaşandığı gibi, uzay çalışmalarına bir süre ara verceği ya da ABD'nin ödenekleri kısacağı iddiaları ortaya atılmıştı, ancak öyle bir şey yaşanmadı. Dönemin başkanı George W. Bush, 'Uğruna öldüğümüz dava sürecek' diye bir açıklama yaptı.
Özellikle mürettebatta, nükleer reaktörlerini bombalayan ekipteki İsrailli pilot Ilam Ramon'un olmasından ötürü, mevcut gerginlik ortamında Iraklılar kaza için 'bu Allah'ın bir gazabı' yorumu yaptı. Reuters'ın görüştüğü bir Iraklı memur, 'Allah, gücünün ABD'den fazla olduğunu gösterdi, kazadan dolayı memnunuz' şeklinde konuşmuştu.
İnsanlığı ilerletmek için canını feda etmiş yedi astronota... 1 Şubat 2003'te, Uzay Mekiği Columbia'nın mürettebatı, inişe 16 dakika kala hayatını kaybetmiştir.
Houston vatandaşları, ECH Mühendislik ve Houston Bilim ve Teknoloji Konseyi adına bu kahramanlardan onur duyuyoruz.
2005