'Suriye'de durumlar karışık' bu cümle etrafımızdaki çoğu insanın ağzına pelesenk olmuştur. Hiç olmazsa haberlerden mutlaka bir kere duyulmuştur. Birkaç aktörü ismen hepimiz biliyoruz: IŞİD, Özgür Suriye Ordusu, Esad, vs. Bu dosyada kulaktan dolma bilgiler haricinde Suriye iç savaşındaki aktörleri bir bir ortaya koyalım ve birbirleriyle ilişkilerine bakalım istiyoruz.
Her şey Mart 2011’de Dera kentindeki bir duvara, Beşar Esad aleyhine grafitiler çizilmesiyle başladı. ‘Fail’ olarak belirlenen 15 genç tutuklandı. Tutuklamaları protesto eden göstericilerin üzerine güvenlik güçleri tarafından ateş açıldı…
Bilinen, geri kalan dört yılda 200 binden fazla insan hayatını kaybettiği, milyonlarca insanınsa evlerini tek etmek zorunda kaldığı, ülkenin paramparça hale geldiği…
Rejim doğudaki kentlere sıkışırken, ülkenin büyük bölümü Irak İslam Şam Devleti’nin eline geçti. Ülkedeki etkin diğer gruplarsa El Nusra Cephesi, Ahrar eş Şam, Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) ve Halk Savunma Birlikleri (YPG). Peki Türkiye’nin gündeminde Suriye’nin kuzeyine bir müdahaleyi bulunduğu şu günlerde Suriye’de kim kime karşı çatışıyor?
Suriye’nin yarısından fazlası, 2004 yılında ‘Tevhid ve Cihat‘ adıya kurulan ve 2014’te hilafet ilan ederek ismini ‘İslam Devleti‘ olarak değiştirdiğini açıklayan IŞİD’in kontrolünde. Örgütün lideriyse Ebubekir el Bağdadi.
Suriye’nin yanı sıra Irak’ta da hatırı sayılır bir gücü bulunan grubu diğer radikal İslamcı örgütlerden ayıran özelliklerin başında sayıları binlerle ifade edilen ‘yabancı savaşçı‘ları geliyor.
Örgüt, geçmiş dönemlerde bölgede savaşan diğer gruplarla mücadele ederken son dönemde Suriye ordusunun kontrolündeki bölgelere saldırılar gerçekleştiriyor. ABD öncülüğünde oluşturulan koalisyonun savaş uçakları eylül ayından bu yana IŞİD hedeflerine hava saldırıları düzenliyor.
Suriye’de ikinci en güçlü muhalif grup el Kaide’nin Suriye’deki kolu sayılan el Nusra Cephesi. Son olarak, mart ayında Suriye askerlerinin kontrolündeki İdlib’i ele geçiren ‘Fetih Ordusu‘na öncülük eden örgüt, ülkenin güneyinde de çok sayıda bölgenin kontrolünü elinde tutuyor. Öte yandan örgüt, Suriye’nin kontrolü için IŞİD’le de mücadele halinde.
2013 yılında el Nusra Cephesi lideri Ebu Muhammed el Golani el Kaide’ye bağlılığını bildirdikten kısa süre sonra bir açıklama yapan el Kaide, Suriye’deki temsilcisinin el Nusra Cephesi olduğunu ve IŞİD’i tanımadığını duyurdu.
Özgür Suriye Ordusu çatısı altında birleşen muhalif grupların güneydeki üstünlüğü sürüyor.
Suriye’deki iç savaşın başladığı Mart 2011’de, Suriye ordusundan kaçan askerler tarafından kurulan örgüttür.
Bugüne dek elde ettiği en büyük başarıysa Ürdün sınırının ve buradaki askeri üssün kontrolünü ele geçirmek oldu.
Örgüt Suudi Arabistan başta olmak üzere Beşar Esad yönetiminin sona ermesi gerektiğini savunan ülkelerden destek görüyor.
İç savaşta giderek öne çıkan örgütlerden biri ise Körfez ülkeleri tarafından desteklendiğine inanılan Ahrar eş Şam. Mart ayında İdlib’i ele geçiren ‘Fetih Ordusu‘nu oluşturan en önemli unsurlardan biri olan örgüttür. İdlib’de çatışmalar sırasında 28 komutanını kaybetti. Bunların arasında el Kaide’nin kurucusu Usame bin Ladin ve şimdiki lideri Eymen ez Zevahiri’ye yakınlığıyla bilinen Ebu Halid es Suri de vardı. Suriye’nin kuzeybatısında etkin olan örgüt, son dönemlerde güneydeki etkinliğini de arttırdı.
Suriye’de etkinlik gösteren bir diğer İslamcı örgüt, 2013 yılında Şam yakınlarındaki Guta’da kurulan İslam Ordusu. Örgüt lideri Zehran Alluş’a göre, İslam Ordusu’nun 7 bini Şam kırsalında olmak üzere toplam 17 bin militanı var. Alevilerin, Suriye halkının ‘bir bölümü‘nü oluşturduğunu söyleyen örgüt, Esad’ın devrilmesinin ardından her Suriyeli’nin ülkelerinin geleceğini istedikleri gibi inşa etmekte özgür olacağını söylüyor.
Bugüne dek IŞİD militanlarına karşı en büyük başarıyı elde eden grup Suriyeli Kürtlerin oluşturduğu YPG oldu. ÖSO ve Iraklı peşmerge güçleriyle ABD öncülüğündeki IŞİD karşıtı koalisyonun hava desteği verdiği YPG savaşçıları ilk olarak IŞİD tarafından dört ay boyunca kuşatma altında tutulan Kobani’nin kontrolünü ele geçirdi; geçtiğimiz ay ise Tel Abyad’ı IŞİD’den temizlemeyi başardı.
Ankara’ya göre ise YPG’nin IŞİD karşısında elde ettiği bu başarılar Suriye’nin kuzeyinde bir Kürt devleti kurulmasının önünü açabilir.
Suriye ordusu, Mart 2011’de başlayan iç savaştan bu yana ülkedeki gücünü ciddi oranda kaybetti. İç savaştan önce 300 bin askeri olduğu bilinen Suriye ordusunun bugünkü personel sayısının 150 bin civarında olduğu tahmin ediliyor. Hali hazırdaki sıcak çatışmalarda yer alan asker sayısı ise on binlerle ifade ediliyor. Bunun temel sebebi, isyancı grupların son dönemde kazandığı başarılar. Asker sayısını artırmak isteyen Şam rejimi de, ön saflarda savaşacak askerlere daha fazla maaş vaat ediyor. Suriye ordusunun, isyancı gruplara karşı elindeki en güçlü silahsa savaş uçakları.
Suriye’de etkin bir diğer grup, Lübnan merkezli Şii Hizbullah örgütü. Suriye Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad’ın ‘esas müttefik’olarak nitelediği Hizbullah, Tahran yönetimiyle de yakın ilişkiler içinde. Hizbullah’ın en etkin olduğu bölge ise Suriye’nin Lübnan sınırındaki Kalamun dağları ve çevresi. Öte yandan Hizbullah lideri Hasan Nasrallah, mayıs ayında yaptığı bir konuşmada Suriye’deki etkinliklerini yoğunlaştıracağını duyurmuştu.
Kaynak: Diken