Çocuklar doğal afetlerin etkilerine karşı bağışık değildir ve özellikle depremlerin duygusal refahları üzerinde önemli bir etkisi olabilir. Çocuklar deprem yaşadıktan sonra korku, endişe, üzüntü ve öfke gibi bir dizi duygu hissedebilirler. Yaşlarına bağlı olarak farklı stres belirtileri gösterebilirler. Bu yazıda, okul öncesi, ilkokul ve lise de dahil olmak üzere farklı yaşlardaki çocuklarda arayabileceğiniz stres belirtilerini keşfedeceğiz.
Okul öncesi çocuklar duygularını kelimelerle ifade edecek dil becerilerine sahip olmayabilirler, ancak aşağıdakiler gibi fiziksel ve davranışsal stres belirtileri gösterebilirler:
Belirtiler:
• Bakım verene sığınmak
• Her zamankinden daha fazla ağlamak veya sızlanmak
• Tuvalet eğitiminde yatak ıslatma veya gerileme
• Uyku düzenindeki değişiklikler
• İştahtaki değişiklikler
• Artan öfke nöbetleri veya agresif davranış
• Bakım verenlerden ayrılma korkusu
• Yalnız uyuma zorluğu
Öneriler:
Regresif davranışlar: Okul öncesi çocuklar depremden sonra yatak ıslatma, başparmak emme veya bebek konuşması gibi gerici davranışlar sergileyebilirler. Bu davranışlar, küçük çocukların stres ve kaygı ile başa çıkmaları için yaygın bir yoldur. Bu süreçte bunların olmasının olağan olduğunu, endişelenmemesi gerektiği mesajı çocuğa verilmelidir.
Konfor nesneleri: Küçük çocuklar en sevdikleri oyuncakta veya battaniyede rahatlık bulabilirler. Bu nesneleri yanlarında tutmaya ve bir rahatlık ve güvenlik kaynağı olarak sunmaları için onlara sunulabilir.
Güvence: Çocuğunuza güvende olduğuna dair vurgular yapılabilir ve sevildiği konusunda güvence verilebilir. Güvende hissetmelerine yardımcı olmak için onlara sarılma veya kucaklaşma gibi fiziksel şefkat sunulabilir. Bunlar kısmında teklif edilip ısrar edilmemelidir.
İlkokul çocukları neler olduğunu daha iyi anlarlar ve aşağıdaki stres belirtilerinden bazılarını sergileyebilirler:
Belirtiler:
• Karanlıktan veya yalnız kalmaktan korkmak
• Uyuma güçlüğü
• Yeme alışkanlıklarındaki değişiklikler
• Baş ağrısı veya karın ağrısı
• Kabuslar veya uykuya dalma sorunu
• Artan sinirlilik veya öfke
• Konsantre olma veya dikkat etme zorluğu
• Sosyal geri çekilme veya fazla yapışma eğilimleri
Öneriler:
Fiziksel semptomlar: İlkokul çocukları baş ağrısı, karın ağrısı veya yorgunluk gibi fiziksel stres belirtileri yaşayabilir. Bu semptomları ciddiye alın ve devam ederlerse bir çocuk psikiyatri uzmanı ya da klinik psikologtan destek almayı düşünebilirsiniz.
Normal aktivitelere katılın ve teşvik edin: Çocuğunuzu arkadaşlarıyla oynamak veya hobilere katılmak gibi normal aktivitelere katılmaya teşvik edin. Bu, normallik ve rutin duygusu hissetmelerine yardımcı olabilir.
Olumlu düşünme: Çocuğunuzun durumun olumlu yönlerine odaklanmasına yardımcı olun. Başkalarından aldıkları yardım veya toplumun gücü gibi depremden sonra olan iyi şeyler hakkında konuşmaları için onları teşvik edin.
Lise dönemindeki gençlerin olanların ciddiyetini anlama olasılığı daha yüksektir ve aşağıdaki stres belirtilerinden bazılarını sergileyebilirler:
Belirtiler:
• Uyuma güçlüğü
• Yeme alışkanlıklarındaki değişiklikler
• Baş ağrısı veya karın ağrısı
• Konsantre olma veya dikkat etme zorluğu
• Arkadaşlardan ve aileden kendini geri çekme
• Risk alma davranışında artış (örneğin madde kullanımı)
• Panik atak veya anksiyete belirtileri
• Depresyon veya umutsuzluk duyguları
Öneriler:
Okul performansı: Lise dönemi öğrencilerin, deprem sonrası akademik performansta düşüş yaşayabilirler. Onları öğretmenlerden veya öğretmenlerden destek almaya ve ders çalışmak için sessiz ve dikkat dağıtıcı olmayan bir ortam sağlamaya teşvik edin. Belki dönemsel olarak onlardan o dönem içerisinde yüksek başarı beklemek yerine rutinde kalmasının daha yeterli olabileceğini hissettirin.
Gelecek planlarını tartışın: Çocuğunuzu gelecek planlarını ve hedeflerini konuşmaya teşvik edin. Bu, bir kontrol ve amaç duygusu hissetmelerine yardımcı olabilir. (Bunun için depreme tanık olmuş olan çocuğun temek güvenlik ihtiyaçlarını karşılamış olması önemlidir). Bu konuşmayı yapmak o genci geleceğe dair ümit vermeye yönelik olmalıdır baskı yapma ve eyleme zorunlu kılmak değildir.
Kalıcı stres veya anksiyete belirtileri yaşıyorsa çocuğunuz için profesyonel yardım aramayı düşünülebilir. Ancak bunun için yaklaşık 1 ay gibi bir süre ila 3 ay kadar bir sürecin sonrasında olması önerilir. Ancak bu belirtiler bu süreden sonra devam ediyor ise bir ruh sağlığı uzmanı ile birlikte başa çıkma stratejileri ve desteği sağlayabilir.
Yukarıdaki bahsi geçen belirtilerinin her yaştan çocuğun kendine özgü biricik olduğu ve dönemsel olarak farklı belirtiler gösterebileceğini belirtmek önemlidir. Ek olarak, bazı çocuklar diğerlerinden daha dirençli olabilir ve herhangi bir stres belirtisi göstermeyebilir. Her çocuğun benzersiz olduğunu ve farklı destek türleri gerektirebileceğini hatırlamak da önemlidir.
Çocuğunuzda bu stres belirtilerinden herhangi birini fark ederseniz, onlara destek sunmak ve anlayış göstermek önemli olacaktır. Onları, duyguları hakkında konuşmaya teşvik edin ve güvende olduklarına dair güvence verin. Çocuğunuzun iyiliği konusunda endişeleriniz varsa, bir klinik psikologtan veya çocuğunuzun çocuk psikiyatrist uzmanından profesyonel destek almaktan çekinmeyin. Desteğiniz ve rehberliğiniz ile çocuğunuz depremin stresiyle başa çıkmayı öğrenebilir ve gelecek için dayanıklılık geliştirebilir.