Her ne kadar masum olsalar da çocuklar bir noktada yalanı keşfedebiliyor ve farklı nedenlerle yalan söyleyebiliyorlar. Ebeveyn olarak böyle bir durumda nasıl tepki vermeniz gerektiği ve çocuğunuzun hangi sebeplerle yalan söyleyebileceğini anlamanız için sizi aşağıya alalım. 👇
Ancak son derece masum olduklarını ve yalandan bihaber olmaları gerektiğini düşünsek de aslında çok akıllılar ve hiç beklemediğiniz konularda bile yalan söyleyebiliyorlar ne yazık ki. Bazısı kardeşine nasıl vurduğuna dair yalan söyleyebilirken, bir başka çocuk ödevleri hakkında yalan söyleyebiliyor.
Peki çocuklar neden yalan söyler? Çoğu ebeveyn, çocukların istedikleri bir şeyi elde etmek, bir sonuçtan kaçınmak veya yapmak istemedikleri bir şeyden kurtulmak için yalan söylediklerini düşünür. Bunlar yaygın motivasyonlardır ancak çocukların gerçeği ya da en azından tüm gerçeği söylememesinin daha farklı nedenleri bulunuyor. Bu nedenlere gelin bir bakalım.
Çocukların yalan söylemesinin nedenlerinden bir tanesi, yalan söylemeyi keşfetmeleri ve çoğu davranışta olduğu gibi bu davranışı yaptıklarında ne olacağını görmek için bunu denemeleridir. 'Bu durum hakkında yalan söylersem ne olur?' diye merak ederler “Bana ne yapacak? Bu beni neyden kurtarıyor ya da bana ne kazandırıyor?' gibi soruların peşindedirler.
Kendine güveni olmayan çocuklar, kendilerini daha etkileyici, özel ya da yetenekli göstermek, özgüvenlerini şişirmek ve başkalarının gözünde iyi görünmek için gösterişli yalanlar söyleyebilirler.
Klinik psikolog Matthew Rouse, anksiyete veya depresyonu olan çocukların dikkatleri üzerlerinden çekmek için semptomları hakkında yalan söyleyebileceklerini belirtiyor. Örneğin gece uyuyamadıkları halde gayet iyi uyuyabildiklerini söyleyerek sorunlarını en aza indirebilirler çünkü insanların onlar için endişelenmesini istemezler.
Bir başka klinik psikolog Carol Brady'nin dediğine göre, DEHB'si (dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu) olan çocuklar, dürtüsellik yüzünden yalan söyleyebiliyor. 'Dürtüsel tipteki DEHB'nin ayırt edici özelliklerinden biri, düşünmeden konuşmaktır. Bu yüzden çoğu zaman yalan söyleme sorunuyla karşılaşabilirsiniz.' diyor. Brady, bazen çocukların bir şey yaptıklarına gerçekten inanıp ancak söylediklerinde yalanmış gibi şeyler söyleyebildiklerini de ekliyor. Örneğin ödevlerini yaptıklarını sanıp yapmamış olmamaları oldukça muhtemel.
Yalanın da çeşitleri var tabii. Burada bakılması gereken, çocuğun ne tür yalanları hangi şartlar altında söylediğidir. Üç farklı seviyesi bulunan yalanın, hangi seviyesi hangi anlama geliyor gelin birlikte bakalım.
Dikkat çekmek için yalan söylemek söz konusu olduğunda, uzmanlar görmezden gelmenin en iyisi olduğunu söylüyor. Sert bir şekilde “Yalan söylüyorsun, bunu yaşamadığını biliyorum,' demek yerine, nazik bir yaklaşım sergilemek ve söylediği yalanın dikkatinizi çekmediğini göstermek için üzerine düşmemek doğru yaklaşım olacaktır. Bu, özellikle yalan özgüven eksikliğinden kaynaklanıyorsa geçerlidir. Yani eğer 'Bugün maçta on gol attım ve herkes beni alkışladı.' diyorsa ve siz bunun doğru olmadığını düşünüyorsanız, olayla alakalı sorular sormamanız daha iyi olabilir. Kimseyi incitmeyen ama sonuçta iyi bir davranış da olmayan bu tür düşük seviyeli yalanları yönetmek için konuyu doğru olduğunu bildiğiniz bir şeye getirmeli ve yalanı görmezden gelmelisiniz.
Eğer bu işe yaramazsa, ebeveynlerin çocuklarını ciddi bir şekilde uyararak bu konuda daha şeffaf olmaları öneriliyor. Eğer çocuk yine hikayelerden birini anlatıyorsa, ebeveyn kibarca 'Neden tekrar deneyip bana gerçekte ne olduğunu anlatmıyorsun?' diyerek çocuğu tekrar denemeye teşvik edebilir.
Eğer daha büyük yalanlar söz konusuysa, örneğin nerede oldukları veya ev ödevlerini yapıp yapmadıkları gibi, ebeveynlerin artık ciddi bir adım atması gerekir. Ebeveynler, çocuğun söylediği yalanların bir sonucu olacağı konusunda net olmalıdır. Tabii ki kısa süren uyarılar olmalıdır. Çocuğa bir ev işi vermek bunlardan bir tanesidir. Burada amacın cezalandırmak olmadığı, yalnızca çocuğa daha iyi davranışlar sergileme şansı verilmesi gerekildiği unutulmamalıdır.
Dili kullanım şekliniz aslında çok önemli. Çocuğunuzun ödevini kopya çekerek yaptığını fark ettiniz diyelim. 'Ödevini hiç yardım almadan çabucak bitirdiğini fark ettim. Şaşırdım doğrusu.' gibi cümlelerle size doğruyu söylemesine teşvik edebilir ve sonrasında kopya çekmenin ona hiçbir yararı olmadığını söyleyerek ödevi tekrar yapmayı teklif edebilirsiniz.
Aşırı tepki verdiğinizde ve azarladığınızda, çocuğunuz bu durumdan kaçınmak için daha fazla yalan söyleyebilir ki bu en istenmeyen durumdur. Amaç çocuğunuzun her koşulda sizinle rahatça konuşabilmesini sağlamaktır ve cezalar onu sizinle konuşmaktan alıkoyar.
Ebeveynlerinden görüp yalan sölerler net bunun başka açıklaması yok çocuklar ebeveynlerinin aynasıdır…Anne babaya beyaz veya pembe yalanlar sölüyorsa, baba anneye bir konuda sölüyorsa çocuğa verilen sözler yerine gelmiyor inadına çocuk baskılanıyorsa bazı konularda tebrikler bir yalancı yetiştirdiniz…