Çişten Vergi mi Olur Demeyin! Antik Roma'da İdrardan Toplanan Verginin Hikayesi

23.02.2023 - 08:18

Merhabalar. Romalıların günümüze oldukça 'tuhaf' gelen alışkanlıkları, gelenekleri ve yasaları var. Ama hiç kuşkusuz idrardan vergi toplamak bunlar arasında en ilgincidir. Bu içerikte Roma İmparatorluğu'nun 'çiş'ten nasıl vergi aldığını size aktardım.

İyi okumalar dilerim.

“Pecunia non olet” sözünü daha önce duymuş muydunuz? "Para kokmaz" anlamına gelen Latince ifadenin ilginç bir hikayesi var. Bu söz MS. 69-79 yıllarında Roma İmparatorluğu’nu yöneten Vespasian’a ait. Peki neden böyle bir söz var?

Antik Çağ döneminde yaşayan Romalılardan günümüz toplumlarına birçok gelenek aktarılmıştır. Ancak Romalıların idrar konusundaki tavırları oldukça farklıdır. Romalılar idrarın çok yararlı ve değerli bir şey olduğunu düşünüyordu.

İdrarı giysileri yıkamak ve dişleri fırçalamak için bir temizlik maddesi ve deri tabaklamak için kullanıyorlardı. İdrar, potasyum ve fosfor gibi çok çeşitli mineraller ve kimyasallar içerdiğinden Romalılar idrarın dişlerini beyazlaştırdığını ve çürüklerden koruduğuna inanıyorlardı.

Öyle ki dönemin çamaşırhanelerinde ve halka açık yerlerde insanların yaptığı idrarı toplamak için devasa büyüklüklerde kil çömlekler bulunduruyorlardı. En sonunda o kadar çok idrar toplanıldı ki Roma imparatoru Vespasian idrara vergi koydu.

Aslında idrar vergisini Vespasian’dan önce MS. 1. yüzyılda, Roma imparatoru Nero hayata geçirdi. Bu vergi, kamusal alandan toplanan idrarları vergilendirmekteydi çünkü alt sınıflar ihtiyaçlarını lağımlara boşaltmak suretiyle küçük çömlekler yoluyla giderirlerdi ve zengin sınıfların gittikleri halka açık tuvaletlerden de idrar toplanmaktaydı.

Bu vergi yürürlükten kalksa da MS. 70 yılı civarında imparator Vespasian ile birlikte yeniden uygulamaya koyuldu. Vespasian imparator olduğu zaman, imparatorluk kendini tamamen yok edecek bir iç savaştan yeni çıkmıştı ve Roma’nın hazinesinde tek bir gümüşlük bile kalmamıştı.

İmparator da hazineyi doldurmak için umumi tuvaletlerden idrarın dağıtımına kadar her şeye idrar vergisini yasalaştırdı. O dönem umumi tuvaletlerden toplanan idrarlar çeşitli kimyasal işlemlerde kullanılmak üzere satılıyordu. İdrar tekstil sektöründe çok önemli bir maddeydi.

Deri tabaklamada, yün üretiminde değerlendiriliyor, çamaşırcılarda beyazlatmak amaçlı amonyak kaynağı oluyordu. Bu yüzden idrarı satın alanlar da bu vergiye tabii tutuldu.

Ancak Vespasian’ın oğlu Titus, idrar vergisinin tiksindirici olduğunu düşünüyor ve babasını bu konuda eleştiriyordu. Romalı tarihçi Suetonius’un aktardığına göre bir gün Titus, bu konuyu babasına açar. Vespasian da oğlunun burnuna bir altın madeni parayı uzatıp kokusundan rahatsızlık duyup duymadığını söylemesini ister.

Titus hayır cevabını verdiğinde imparator o ünlü Latince ifadeyi söyler: Atqui ex lotio est yani “bu çişten yapıldı” ama para kokmaz. Pecunia non olet ifadesi yani “para kokmaz”, günümüzde paranın değerinin, onun nereden geldiğine göre düşmediğini söylemek için kullanılmaktadır.

Vespasian tarafından söylenmiş en ünlü deyişlerden biri olan bu söz, şüpheli, haksız veya illegal yollarla elde edilen paranın nasıl elde edildiğini önemsizleştirmek için de kullanılmaktadır. Almanya’daki bazı insanlar bu söyleyişin çıkış hikâyesini o kadar sevmişlerdir ki aynı isimde bir aile masa oyunu bile yapmışlardır.

Vespasian'ın adı, bugün İtalya’da vespasiano ve Fransa'da vespasienne olarak umumi tuvaletlerde yazmaktadır. Fransızca konuşulan yerlerde halka açık olan ücretli tuvaletler “Vespasianlar” olarak bilinmektedir.

Vespasian’ın vergisi halk tarafından özellikle de idrar toplayıcıları, tekstilciler ve tabakçılar arasında sevilmezken vergilerden elde edilen gelir Roma İmparatorluğu’nun ve onun sağladığı kamu hizmetlerinin sürekliliğini sağlamıştır.

Bunlar da İlgini Çekebilir

Firavunlar Hep Erkek Değildi! Timsah Kraliçesi Olarak Anılan Mısır'ın İlk Kadın Firavunu Sobekneferu

Borç Romalının Celladıdır! Antik Roma Döneminde Borcunu Ödemeyenlerin Başına Ne Gelirdi?

Romalı Erkeklerin Cinsel Fantezilerine Konu Olan Kadın Savaşçı Gladyatrikslerin Tarihi

YORUMLAR

Ayfer Ayfer

23.02.2023

Diş fırsalama da mı böğ 🤮

SEN DE YORUMUNU PAYLAŞ