Günümüzde hala birçok insanın kısmen bilgisi olduğu ve hatta bildiklerinin de doğruluğunun tartışılacağı bir konuyu sevgili doktorum Op.Dr. Burçin DEMİREL’e sormak istedim. Mutlaka okumanız gereken, bilgi sahibiyseniz de tazelemeniz gereken bilgiler bu soru-cevapta.
Rahim ağzı (serviks) kanseri, Türkiye’de kadınlarda en sık görülen kanserler arasında 9, jinekolojik kanserler arsasında ise 3. sırada yer almaktadır.
Bu hastalığın toplum sağlığı açısından en önemli özelliği ise hem önlenebilir hem de kansere ulaşmadan önceki öncül lezyonlarının tedavi edilebilir olmasıdır. Bunun nedeni rahim ağzı kanserinin gelişim sürecinin uzun olması, kanser oluşmadan önce tedavi edilebilen bazı basamaklar (cın) olması ve neredeyse tamamında etkenin İnsan siğil virüsü (HPV-Human papilloma virus) olmasıdır.
HPV cinsel ilişki ile çok kolay bulaşan bu nedenle yaygın görülen bir virüstür.
İnsan Siğil Virüsü (Human Papilloma Virus) / HPV’nin 150'den fazla farklı türü bulunmaktadır, yaklaşık 40 HPV türü genital bölgeyi etkilerken bunlardan 14 tanesi yüksek riskli (hr) HPV türü olarak tanımlanır ve klinik olarak kanser ile ilişkilidir.
HPV türleri, HPV genotipleri olarak bilinir. 1HPV genotipleri, kansere neden olma yeteneklerine göre sınıflandırılır. Genital bölgeyi tutan düşük riskli genotipler onkojenik değildir ve genital siğillere neden olur, ancak kansere neden olmaz. Yüksek riskli (hr) genotipler ise onkojenik veya kanserojendir ve kansere neden olabilir.
HPV kimde hangi hastalıklara neden olur?
• Hem erkek hem de kadınlarda ağız/yutak kanseri
• Kadınlarda vulvar, vajinal ve rahim ağzı kanserleri
• Hem erkeklerde hem de kadınlarda anal kanser
• Erkeklerde penis kanseri
HPV enfeksiyonu herkeste mutlaka kanser yapıyor mu?
HPV enfeksiyonu geçiren biri, hiçbir belirti göstermeden yıllarca yaşayabilir. HPV enfeksiyonu çoğu zaman kendi kendine geçer, ancak kalıcı olduğunda genital siğillere, kanser öncülü lezyonlara veya kansere neden olabilir. Bir kişi HPV ile karşılaştıktan sonra kanserin gelişmesi yıllar hatta on yıllar alabilir.
HPV enfeksiyonlarının %90'ından fazlası 6-18 ay içinde bağışıklık sistemi tarafından temizlenir, ancak daha sonra aynı veya farklı bir HPV genotipiyle yeniden enfeksiyon oluşabilir.
Kanser öncülü (prekanseröz) lezyonlar olarak da bilinen orta/yüksek dereceli servikal intraepitelyal neoplazi (CIN) gelişimi ve rahim ağzı kanseri gelişimi için yüksek riskli HPV genotiplerinden biriyle virüsün kalıcılığı gerekmektedir.
Dünya çapındaki sıklık sırasına göre klinik olarak rahim ağzı kanseri ile en yakın ilişkili yüksek riskli HPV genotipleri şunlardır:
HPV 16, 18, 58, 33, 45, 31, 52, 35, 59, 39, 51, 56, 66 ve 68
HPV genotiplerinin görülme sıklığında da bu genotiplerin serviks (rahim ağzı) kanserine neden olma riskinde de farklılıklar vardır.
HPV’nin en yaygın görülen yüksek riskli genotipleri HPV 16, 18, 31 ve 52 dir. HPV 31 genotipi, HPV 16 ‘dan sonra sonra kanser öncülü lezyon oluşturmak (CIN ve CIN3) için en yüksek riske sahiptir.
HPV 16, 18 ve 45 tüm HPV varlığında oluşan kanserlerin %77'sini oluşturur.
Önlenebilir olduğundan bahsettiğiniz Rahim ağzı (serviks) kanseri nasıl önlenir?
HPV yüksek oranda cinsel ilişki ile bulaşır ve bulaşması için cilt teması gerekmektedir. Cinsel ilişkisi olan kadınların neredeyse %50-60’ında HPV virüsü görülebilir. Rahim ağzı kanserlerinin %99,7’si de HPV ilişkilidir. Bu nedenle rahim ağzı kanserini önlemek için HPV enfeksiyonundan korunmak gerekir.
HPV enfeksiyonundan korunmak için cinsel tek eşlilik, mutlak koruma sağlamasa da bulaşmayı azaltmak amacı ile cinsel ilişkide condom/prezervatif kullanılması, sigara kullanmıyor olmak, sebze meyve ağırlıklı beslenmek son derece önemlidir.
Ancak HPV enfeksiyonundan, oluşturabileceği kanser öncülü lezyonlar ve kanserden korunmak için en etkin yol 9 yaşından itibaren hem erkek hem de kız çocuklarının özellikle yüksek riskli HPV tiplerine karşı aşılanmasıdır.
Ayrıca rahim ağzı kanseri öncül lezyonlarını yakalayıp tedavi etmek de mümkün olduğundan kanseri önlemenin bir diğer yolu, 24 yaşından itibaren pap smear ile 30 yaşından itibaren de HPV testleri ile rahim ağzı kanseri taramalarının yapılması son derece önemlidir. Kanser öncülü lezyon varlığında uygun şekilde tedavi edilmesi kanseri önlemek açısından son derece önemlidir.
Nedir bu aşılar?
Rahim ağzı kanserine neden olan HPV tiplerine karşı koruma sağlayan aşılardır.
İki farklı HPV aşısı türü vardır:
4 valanlı HPV aşısı
HPV tip 6, 11, 16 ve 18'e karşı koruma sağlar
Tip 6 ve 11 en sık görülen genital siğil etkeni iken Tip 16 ve 18 de rahim ağzı kanserinin %70’ine neden olmaktadır. Bu aşı rahim ağzı kanseri, kanser öncesi genital lezyonlar ve genital siğillerin önlenmesi için 9-26 yaş arası kadınlarda kullanılmak üzere ilk olarak 2006 yılında FDA tarafından onaylanmıştır. Ülkemizde sadece bu aşı bulunmaktadır. 4 valanlı aşı artık ABD'de dağıtılmamaktadır.
9 valanlı HPV aşısı
9 HPV genotipine (6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58) karşı koruma sağlar ve FDA tarafından 2014 yılında 9-26 yaş arası kadınlarda ve 9-15 yaş arası erkeklerde kullanım için onaylanmıştır. 2018 yılında 45 yaşına kadar olan bireylere kadar yaygınlaştırılmıştır. Henüz ülkemizde 9 valanlı HPV aşısı bulunmamaktadır.
HPV aşısı yaşa göre,
11 ila 12 yaşındaki kız çocukları için: Rutin olarak önerilir 2 doz (0 ve 6. aylarda)
13 ila 26 yaşındaki kadınlar için: İlk dozun yaşına bağlı olarak 2 ya da 3 doz (0-6. ay ya da 0-2-6. aylarda)
27-45 yaş arası kadınlar için gereğinde 3 doz (0-2-6. aylarda)
Unutmamak gerekir ki HPV aşısı mevcut HPV enfeksiyonuna karşı koruma sağlamaz ve tedavi etmez. Bu nedenle herhangi bir HPV ile karşılaşmadan önce verildiğinde en iyi sonucu verir.
Smear testi
Pap smear veya smear testi olarak da bilinir, geleneksel tarama yöntemidir; Jinekolojik muayene sırasında alınan sürüntü örneğinde rahim ağzında kansere yol açabilecek anormal hücreleri aranır. HPV testlerine kıyasla daha düşük bir duyarlılığa sahiptir. Pap Smear testlerinin bazı öncülleri gözden kaçırabileceği ve ayrıca sık sık tekrarlanması gerektiği anlamına gelir.
HPV testi
Smear için alınan sürüntü örneğinde özellik yüksek riskli HPV varlığının ya da HPV tipinin tespit edlidiği testlerdir. Pap testlerinden daha doğru ve güvenilirdir; ayrıca hastalığı ekarte edebilirler ve bu nedenle sık tekrarlama gerektirmezler. Co-test (ortak test) HPV tipleme testi ve Pap smear testinin aynı anda yapılır.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), birincil tarama yöntemi olarak HPV DNA tespitinin kullanılmasını önermektedir.
Önemli bir detayı vurgulamakta yarar var. Hem ülkemizdeki aşı içeriğinde 4 tipe karşı koruma olması ve bu tipler dışında da kansere neden olabilecek yüksek riskli tiplerin olması nedeniyle, hemr de cinsel ilişki başladıktan sonraki dönemde aşılanan kadınlarımız olabileceğinden aşı yapılmış olsa bile rahim ağzı kanser taramalarına hekiminizin önerdiği sıklıkta aşı yapılmış olsa bile devam edilmelidir.
Rahim Ağzı kanseri ortadan kaldırılabilir mi?
Rahim ağzı kanserini tamamen ortadan kaldırmak için 2020 yılında gerçekleşen Dünya Sağlık Kongresi’nde 194 ülke önemli bir karara imza attı ve ‘Rahim Ağzı Kanserinin Eliminasyonunun Hızlandırılması İçin Küresel Strateji’ belirlendi
Bu Küresel Stratejiye göre;
Rahim ağzı kanserini 2050 yılına kadar tamamen ortadan kaldırmak için 2030 yılına kadar üye ülkelerin aşağıdaki hedeflere ulaşması gerekiyor;
1.Kız çocuklarının %90’ı 15 yaşına kadar HPV aşısı olmalı,
2.Kadınların %75’ine 35 yaşında ve tekrardan 45 yaşında uygun şekilde rahim ağzı kanser taraması yapılmalı
3.Rahim ağzı kanseri tanısı konan kadınların %90’ı uygun tedaviyi görmelidir
Bir kanseri önlemek için bu kadar çok şansımız varken akıl ve bilimin ışığında yapılan tüm önerilerin ulaşılabilirliğini sağlamak ve uygulamak tüm yöneticilerin, halk sağlığı çalışanlarının ve kadın doğum uzmanlarının en önemli görevlerinden biri olmalıdır…
bazi ulkelerde senede 1-2 defa ucretsiz yapiliyor kadinlara..